Кіріспе. Қазіргі таңда ауа ластануының негізгі факторлары мыналар болып табылады. Олар көмірқышқыл газының таралуы, радиацияның артуы, өндіріс ошақтарының зиянды қалдықтары, автокөлік түтіндерінің ауаға таралуы. Еліміздің бірқатар аймақтарында ауаның ластанғаны байқалады, соның бір көрінісі ретінде өндірісті өлкелер Алматы облысы, Қарағанды облысы, Шығыс Қазақстан облысы, Қызылорда облыстары жатады. Көмірқышқыл газы екі элемент қосылуы кезінде қалыптасады: көміртегі және оттегі[1]. Ол көмір немесе көмірсутегі жалғасуларының жануы үрдісінде, сұйықтықтарды ферментациялау кезінде, сонымен бірге адам және жануарлар тыныс алу өнімі ретінде жасалынады. Үлкен емес көлемдерде ол атмосфера құрамында да бар, яғни өз кезегінде өсімдіктермен ассимиляцияланып оттегіне айналады. Көмірқышқыл газы түссіз және ауадан ауыр. Ол өмір қолдау үшін жарамсыз. Көмір қышқыл газы -78,5°C температурада көміртегі екі тотығынан тұратын қарды жасай отырып қатып қалады. Су ерітіндісі түрінде ол көмір қышқылын түзейді, алайда оны оп-оңай оқшаулау үшін жеткілікті тұрақтылыққа ие емес. Көмірқышқыл газы еліміздің Қарағанды облысында металургиялық өнеркәсіп орындарының нәтижесінде ауаға таралған. Қоршаған ортаның адам организміне теріс әсер ететін факторларының бірі радиация болып табылады[2]. Радиация адамның клеткалары мен органдарының түрлі функцияларына зиянды әсер етеді. Радиация әсер еткенде клеткалардың шапшаң бөлінуі, құрылымы мен құрамының өзгеруі мүмкін. Радиациялық сәулелену тұқым қуалаушылық аппаратын өзгертуге, яғни мутацияға душар етуі мүмкін.
Зерттеудің мақсаты. Елімізде көмірқышқыл газын неғұрлым азайтып, халыққа табиғи экологиялық жолмен өндірісті өлкелердің жұмысын, әрі қарай авто көліктердің электр - энергиясымен жүруін, болашақта электр-энергиясының маңыздылығын оның халыққа тиімділігін зерттеу. Еліміздегі экологиялық ауа ластануының шамадан тыс артуын қарастыру.
Материалдар мен әдістер. Біздің қоршаған ортамызда көмірқышқыл газының таралуына байланысты Мемлекетімізге жаңа жасыл экономикалық озық әдістерді,өзекті мәселелерді ұсыну.
Нәтежелер мен талқылаулар. Қоршаған ортаның зиянды заттардың ластану нәтежесінде қоғамымызда атмосфералық ауа қабатында көмірқышқыл газының артып, таза оттегінің жетіспеушілігі терең талқылауға ие болып отыр.
Атмосфераның ластануы күллі ғаламшарда үлкен мәселеге айналды. Ауаға зиянды қалдықтар ең көп тарататын автокөліктер екен. Бүгінде елордада машиналардың саны 343 мыңнан асады. Демек, атмосфераның тазалығы Астана үшін де түйткілді мәселе. Жалпы, экологиялық ахуалдың нашарлығы денсаулыққа кері әсерін тигізеді. Әсіресе, инсульт, басқа да жүрек-қан тамырлары аурулары, өкпенің ісігі, астма секілді ауруларға және олардың асқынуына ауаның ластануы себеп болады. Мысалы, жылуэлектр стансалары жаққан мазут пен көмірдің түтінінен ауаға күкірттің еселенген тотығы таралады. Оның атмосферадағы көлемі шамадан сәл асып кетсе, тыныс жолдарын бұзып, аллергия, жөтел туғызады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы ауаның ластануынан қанша адам зардап шеккені туралы статистиканы соңғы рет осыдан төрт жыл бұрын жасаған екен. Ол кезде атмосфераның ластануынан әлемде 3 млн адам қайтыс болғаны белгілі болған. Ал биылғы нәтиже дүниежүзінде әр тоғызыншы адам экологияның нашарлығынан көз жұматынын анықтаған. Әлемдегі 3 мыңнан астам елдімекенді спутник арқылы бақылап шыққан сарапшылар бұл алаңдарлық төтенше жағдай екенін айтып отыр. Сондықтан өндіріс орындары, жылу орталықтары атмосфераға зиянды қалдықтар бөлуді азайтатын тың технологияларды қолданғаны жөн. Мамандардың пікірінше, дүниежүзінде ауасы ең ластанған ел Қытай мен Үндістан екен.
Қорытынды. Қорытындылай келе тақырыптық-жұмысымның кең ауқымды екенін көрсеткім келеді. Сонымен қатар қазіргі өмірдегі экологиялық мәселелердің бірі атмосферамыздың ластануы. Бұның негізгі факторлары болып саналатын көмір-қышқыл газының ауаға шамадан тыс таралуы, автокөлік түтіндерінің артуы бұларды болдырмау, алдын алу негізінде экологиялық табиғи-өндірістік кешен тұрғызып, сыртқа шыққан қалдықты қайта өңдеп тұрмыстық өнім жасап шығару. Электр- қуатымен жүретін көліктерді қолданысқа шығарунегізгі ұсынысым болып табылады.
Әдебиеттер тізімі
- Lhttps://baribar.kz.Экологиялық проблемалар. Ғаламдық экономикалық-экологиялық проблемаларды шешу жолдары.
- 2. https://stud. kz/Табиғи ортаның ластануы