Өзектілігі: Оңтүстік Қазақстан облысы өзінің табиғи-климаттық, әлеуметтік-экономикалық жағдайларына байланыстыҚазақстандағы жүқпалы аурулар жиі кездесетін өңірлердің бірі болып есептеледі.Оларды атап өтетін болсақ: энтеровирусты инфекция, цитомегаловирустық инфекция жел шешек, қарапайым герпес вирусы, АИТВ инфекциясы, Эпштейн - барр вирустық инфекциясы[1]. Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша 2015-2016 жылдар аралығында келесі инфекциялық аурулардың өсуі байқалады: қызылша 0,20 -4,72дейін 100000 адамға шаққанда (3-4 есе өсуі).түмау - 2,75 - 5,07 дейін 100000адамға шаққанда (3-4есе өсуі ),паротит инфекциясы - 0,07-0,14 дейін 100000 адамға шаққанда, АИТВ инфекция - 0,19 көрсеткіші 100000 адамға шаққанда,ротавирусты энтерит -0,04-0,7 -100000 адамға шаққанда.
Көптеген жүқпалы аурулар кезінде ауыз қуысының шырышты қабатының зақымдануы байқалады . көп жағдайда диагноз дер кезінде және дүрыс қойыла бермейді. Дүрыс диагностика жасау- бүл науқастың ауыз қуысының шырышты қабатының мүқият клиникалық тексеруге негізделу барысында, аурудың сатысын анықтау, патологиялық процестің және оның таралуы, ағзаның қабынуына әсер ететін жалпы реакциясын анықтауға мүмкіндік береді. Аурудың нақты себебінанықтауөте маңызды болып саналады
Әдістер мен материалдар: Бізбен жүқпалы аурулар кезіндегі ауыз қуысы шырышты қабатының зақымдануы бойынша соңғы 15 жыл ішінде бірнеше әдебиетке шолу барысында анализ жасалды. Нәтижелер және талқылау:
Жүқпалы аурулар кезінде, жиі ағзаның және ағза жүйелерінің жүмысының бүзылуы салдарынан ауыз қуысы шырышты қабатында патологиялық өзгерістер жүреді (аллергиялық реакция, жүрек қан тамыр жүйесінің функцияларының. асқазан ішек жолдарының бүзылуы. эндокринді бүзылыстар, дәнекер тіннің жүйелік аурулары, қан аурулары, дерматоздар, ЖҚТБ және басқа да жағдайлармен) [3].
Жүқпалы аурулар кезінде ауыз қуысының шырышты қабатында пайда болатын өзгерістер ол ошақты қызару, көпіршіктер, эрозия немесе афта, көмкерілген ақжабындыанықталадыБүл өзгерістер ауыз қуысының шырышты қабатында, үртта, қатты таңдайда, тілде көрініс береді. Эрозия және жара орналасқан жерінде ауырсынужиі байқалады, жанында орналасқан лимфа түйіндері үлғаяды және дене қызуы котеріледі.
Ауыз қуысы зақымнданулары жиі мынандай аурулардан болады: герпангина, түмау. капоши саркомасы, желшешек.
Герпангина - А, В Коксаки вирусымен шақырылатын жедел инфекциялық ауру. Ауыз қуысы мен жүтқыншақтың серозды қабынуын туындатады. Коксаки А ол энтеровирусқа жатады. Мектепке дейінгі кіші мектеп жасындағы балаларда жиі кездеседі. Ерте жаста герпангина ауыр түрде өтеді. Бүл ауру кезінде жүмсақ таңдай, жүтқыншақ қабырғасы. бадамша бездер. тілшік және тіл түбірінде зақымданулар байқалады [2].
Түмау - ауа тамшы жолмен таралатын вирусты ауру. Ауру жіті басталумен сипатталады. Науқаста дене қызуы жоғарлайды 38-40°С. қалтырау, бүлшықеттердің ауыруы. бастың ауырсынуы. тыныс алу жолдарының бүзылыстарымен (жөтел. мүрынның бітелуі, тамақтың қышынуы). Ауыз қуысында гиперемия, лимфа түйіндерінің және бадамша бездердің ісінуі, таңдай доғаларында бөртпе пайда болуы, тілдің ақ жабындымен жабылуы, қызыл иек ісінген және қызарғаны байқалады [3].
Капоши саркомасы. Бүл ауру негізінен АИТВ жүққан адамдарда кездесетін жаңа қүрылымдардың ішінде бірінші орын алады. Ал екіншілік аурулардың ішінде бүл көрсеткіш 30-50% жағдайда кездеседі. Бүл қүрылым негізінен ретикулоангиоматозға немесе қантамырларынан дамыған қатерлі ісіктер қатарына жатады. Ауыз қуысындағы көрінісі: үртта, тілде, қызылиекте. бадамша бездерде, көмейде орналасады. Дақтың бетінде және төңірегінде телеангиэктазиялар орын алып, жиектері қан қүйылуынан пайда болған сары-асылтүстіжолақпен қоршалғанын көруге болады.[3]. Желшешек- тері қабатында көпіршікті бөртпелер пайда болуымен сипатталатын балалардың аса жүқпалы ауруы. Желшешекпен ауырып жазылған адамда күшті иммунитет қалыптасады. Желшешектің таралуы жолы негізінен ауа арқылы. Ауру басталған кезде температураның 38-39°С ге дейін көтерілуі байқалып, адамның тері қабатында жәнешырышты қабығында қышыма бөртпелер пайда болғаны көрініс береді. 3-5 күн өту барысынан кейін бөртпенің көбеюі тоқтап, дене температурасы төмендейді қалпына келуі байқалады. Желшешектің ауыз қуысындағы көрінісі: бөртпелер қатты таңдайға, таңдай доғасына, бадамша бездерге, қызыл иекке, тілге шығуы мүмкін [3] .
Қорытынды: Осылайша жүқпалы аурулар әсерінен ауыз қуысының шырышты қабатының зақымдануы- актуальді мәселелердің бірі болып есептеледі. Ауыз қуысы шырышты қабатының дифференциальді диагностика жасау үшін науқасты мүқият тексеріп. ауруды дүрыс бағалауымыз қажет.
Әдебиеттер
- 1. Инфекционная заболеваемость в Южно-Казахстанской области на современном этапе / Абуова Г.Н., Айнабек Г.А., Нурмашева А.А., Ережепов Б.А., Мирзалиев Б.И. Журнал инфектологии, Шымкент, Казахстан 2014-С.5-26
- 2. Заболевания слизистой оболочки полости рта и губ / Л.А. Цветкова, С.Д. Арутюнов, Л.В. Петрова, Ю.Н. Перламутров. М.: МЕДпресс-информ, 2006. стр 59-85
- 3.Заболевания слизистой оболочки полости рта/ Н.Ф. Данилевский «Стоматология» 2001- С.4-86