Қазіргі уақытта зерттеулер қоғамда медициналық қызметкерлердің кәсіби ауруларының деңгейінің жыл сайын санап өсіп отырғанын көрсетіп отыр айтып кеткен жөн [1]. Бұл мәселе көп жағдайларда медициналық қызметкерлердің жасанды қоршаған орта – госпитальды ортада неше түрлі аурухана ішілік инфекцияларға тап болуымен де сипатталады [2]. Аурухана ішілік инфекциялар – бұл, ауруларды стационарда және емханада емдеу және диагностикалық процедуралар мен алдын алу шараларын жүргізу кезінде, ауру адамдар мен медицина қызметкерлерінің емдеу мекемелерінде жұқтырып алуы [3].
Қарағанды қаласының қалалық стационарының 50 медициналық қызметкерінен – оның ішінде 30 перзентхана және 20 қызметкер хирургиялық бөлім қызметкерлерінен нәжіс пен жағынды үлгілері алынып, зерттелді. Медициналық қызметкерлер арасынан қызметкерлерді келесі талаптар бойынша таңдалды: жас ерекшелігі 17-25 жас аралығы, стационарда жұмыс істеу мерзімі кем дегенде соңғы 3 жыл, жіті жедел мен созылмалы аурулармен ауырмайтын, соңғы жылы бактерияға қарсы ешқандай дәрі-дәрмек қабылдамаған. Бақылаушы топ ретінде медициналық қызметкерлер қатарынан емес бөлек топ құрылды (салыстыру тобы, n = 46). Нәжіс пен жағындыны бактериялогиялық зерттеу қалыпты микробиологиялық әдістер арқылы жүзеге асты [4].
Нәжісті бактериологиялық зерттеу нәтижелеріне сәйкес, медициналық қызметкерлерде индигенді анаэробты микрофлора байқалды. Лактобациллдердің кездесу жиілігі 82%-дан аспаса, өз кезегінде салыстырмалы топта лактобацилл көбірек кездесті – 86,9%. Қалыпты ішек таяқашаларының кездесу жиілігі төмендеу үдерісін байқатты: медициналық қызметкерлерде 92%, салыстырмалы топ адамдарында 95,7%.
Алайда, медициналық қызметкерлерде салыстырмалы топ адамдарына қарағанда 2 және 1,3 есе көбірек биологиялық қасиеттері өзгерген ішек таяқшалары байқалды: гемолиздейтін және лактозонегативті эшерихиялар (32% және 10% қарама қарсы 23,9% және 5% тиісінше). Медициналық қызметкерлер тобы мен салыстырмалы топта тік ішек микрофлорасында ашытқы тәріздес Candida albicans саңырауқұлақтарының жоғарғы көрсеткіші анықталды (52% және 50 %, тиісінше). Микроорганиздердің жыл мезгілдері бойынша адам ағзасында пайда болу көрсеткіштерінің жиілігін талдау (қыс және көктем) көктем кезінде лактобациллдарға қатысты жағымсыз жыл мезгілі болғаны дәлелденді. Бұл мәселе медициналық қызметкерлерге де салыстырмалы топ адамдарына да қатысты.
Перзентхана мен хирургиялық бөлімнің медициналық қызметкерлердің ішек құрамында бар микроорганизмдердің кездесу жиілігі талданып, зерттелді. Перзентхана мен хирургиялық бөлім қызметкерлерінің нәжісті тіршілік ортасында төзімді микрофлора өкілдерінің (соның ішінде, лактобацилл және энтерококк) төмен дәрежеде меншікті салмағы белгіленді. Перзентхана қызметкерлері мен хирургиялық бөлім қызметкерлерінде бірдей жиілікте қалыпты ішек таяқшаларының тұқымы шашылған (93% және 95 %, тиісінше). Әсіресе перзентхана қызметкерлерінің тік ішектерінің микрофлорасында жоғары жиілікпен лактонегативті эшерехиялар, клебсиелл, сульфат ыдыратушы клостридиялар және ашықты тәріздес Candida albicans саңырауқұлақтары жоғары жиілілікпен кездесті. Осы көрсеткіштермен перзентхана қызметкерлерінде лактозанегативті ішек таяқшалары 1,5 есе жиі, клебсиеллдер 1,3 есе жиі кездесті хирургиялық стационар бөлімінің қызметкерлерімен салыстырғанда (36,7% және 25%, 20% және 15% тиісінше).
Сондай-ақ, перзентхана медициналық қызметкерлерінің ішегінін анық жиі көрсеткішті ашытқы тәріздес Candida albicans саңырауқұлақтары (60% және 40%, тиісінше, p < 0,05) және сульфатты ыдыратушы клостридиялар (2,1% және 3%, тиісінше) байқатып, хирургиялық стационар бөімінің қызметкерлерінің ішек микрофлорасының сипаттамалы қасиеті ретінде гемолиздейтін энтерококк пен стафилококк жоғары жиілікті көрсетті. Гемолиздік белсенділікпен энтерокк хирургиялық стационар бөлімі қызметкерлерінің 15%, гемолиздеуші стафилококк 20% кездесті. Өз кезегіндде перзентхана медициналық қызметкерлері тобында бұл көрсеткіштер 10,3% және 13,3% көрсеткіштерін көрсетті, тиісінше.
Шартты патогенді микроорганизмдердің медициналық қызметкерлерінде кездесу жиілігін талдағанда, еңбек өтілі мен көрсетілген микроорганиздер арасындағы тікелей корреляциялық байланыс анықталды (r = 0,89). Шартты патогенді микрофлора стационарда 1-2,5 (54,5 %) жыл аралығында еңбек өтілі бар медициналық қызметкерлерде жиірек байқалды. Бұдан кішкене жиірірек 3,5 және 6-10, жыл аралығында еңбек өтілі бар медициналық қызметкерлерде (62,5 % және 70 %, тиісінше) екені анықталды.
Зерттеліп отырған адамдардың жұтқыншағының шырышты қабығынан индигенді микрофлорада Staphylococcus spp. және Streptococcus spp. тұқымдастарының микроорганизмдерімен сипатталды, өз кезегінде олардың бөліну жиілігі 32,3-76% құрады. Алайда, емдеу-алдын алу мекемесінде қызмет ететін медициналық қызметкерлерің шырышты қабығын анық гемолиздайтын стафилококк пен нәжісті тіршілік ортасының микроорганизмдері: энтерекокк пен ішек таяқшалары жиірірек (p < 0,05) отарлаған.
Салыстырмалы топ адамдарында жұтқыншақ микрофлорасы құрамында β гемолистік стрептококктар ұзақ сақталған (19,4 % қарсы 8 %, p < 0,05).
Қорытындылай келе, госпитальды орта факторларының және емдеу үрдісінің жағымсыз әсер етуі медициналық қызметкерлердің индигенді микрофлорасының түзілуі және шартты патогенді микроорганизмдердің отарлауы орын алды.
Әдебиеттер
- Гарипова, Р.В. Совершенствование системы мониторинга за состоянием здоровья медицинских работников/ Р.В. Гарипова // Казанский медицинский журнал. — 2011. — № 1. — С.78—82.
- Состояние иммунологической реактивности медицинских работников лечебнопрофилактических учреждений / А.И. Леванюк, Т.А. Ермолина, Е.В. Сергеева [и др.] // Здравоохранение Российской Федерации. — 2011. — № 2. — С.51—52.
- Крамарь О.Г. и др. Частота и закономерности колонизации золотистыми стафилококками сотрудников соматического стационара / О.Г. Крамарь, Ю.В. Жадченко //Современные проблемы науки и образования.
- Приказ Министерства здравоохранения СССР от 22 апреля 1985 года № 535 «Об унификации микробиологических методов исследования, применяемых в клинико-диагностических лабораториях лечебно-профилактических учреждений».