Өзектілігі. Жүктілік кезінде,эмбрионның даму және қалыптасу барысында айналымда цинк жетіспеушілігі жиі нәрестенің шала туылуы және перинатальді өлім жітім қауіпі, уақытынан бұрын қағанақ суының кетуі, гипертензиялық ауытқулар, геморрагий, инфекциялық ошақтардың артуына әкеліп соғады. Статистика комитетінің мәліметінше, Қазақстан Республикасында 2016 жылы сәби өлімі 100 мың тірі туылған балаларға шаққанда 8,6% құрады. Бұл көрсеткіш 2015 жылмен (9,37%) салыстырғанда 8,2 % төмен. 2017 жылы шетінеп кеткен сәбилер тірі туылған балалардың 8,7% құрады.[1] Біз қарастырып отырған эмбрион дамуының перинатальді кезеңінде гемодилюция және альбумин қорының азаюына байланысты плазмада мырыш байланыстырушы нәруыздар ауытқуы, гормондық өзгерістер әсерінен цинк сіңірілу 35%-ға дейін төмендеп анадан балаға өтуі нашарлайды. Ал бұл болашақта нәрестенің даму ауытқуларына әкеліп соғатын бірден бір себеп болып отыр.
Зерттеу мақсаты және міндеті. Цинк жетіспеушілігінен туындайтын түсік тастау, шала туу, кеш туу, даму ақаулары, ұрықтың немесе нәрестенің шетінеуі, геморрагиялық синдром,ұрықтың жатыр ішіндегі дамуының кідіруі, цинк жетіспеушілігінің тератогенді әсерін зерттеп олардын туындау себептерін анықтап,алдын алу шараларын ұйымдастыру және жүкті әйедерге (2 типті:ет өнімдерін тұтынатын және мүлдем тұтынбайтын) цинк құрамы жеткілікті, ұрық дамуына кері әсері жоқ тағамдармен тамақтану рационын құрастыру.
Зерттеу материалдары және әдістер:
- Жүктілік мерзімдерінің өту ерекшелектерін және жүкті әйелерде жиі кездесетін қиындықтарды білу және дәрігер акушер-гинекологтар ұсынатын дәрі-дәрмектер жүйесімен танысу мақсатында маманнан сұхбат алу:
- Жүктілік және бала емізу мерзімінде әйел адамдардың жиі тұтынатын тағамдарын, дәрі-дәрмек түрлерін,сусындарын анықтау мақсатында сауалнама жүргізу (30 келіншектен анкета алынды);
- Зертханалық жануарларға(6 екіқабат егеуқұйрықтарға) in vitro әдісі бойынша,жүктілік мерзімінде және жүктіліктен кейін цинк абсорбциясын төмендетуші, жоғарылатушы тағамдар мен сусындар,дәрі-дәрмектер қолданып ұрықтарының дамуын зерттеу;
- Зертханалық жануарлардың қан плазмасында біз жүргізген зерттеулерге дейінгі және кейінгі өзгерістерге биохимиялық талдау жүргізу;
- Дүниеге келген ұрықтардың дамуын (ауытқу болу болмау көрінісін ) өзара салыстыру;
- Жүкті әйелдердің алғашқы және соңғы триместріндегі биохимиялық тексеру нәтижелеріндегі цинктің концентрациясын анықтау,себебін талдау
Зерттеу нәтижелері. Қ.А.Ясауи атындағы клиника-диагностикалық орталықтың дәрігер акушер- гинеколог Ю.А.Хамидуллаевнамен алынған сұхбат барысында қазіргі таңда ана мен бала арасында кең таралған дерттермен және ұсынылатын дәрі-дәрмектермен хабардар етілдік.
Сұхбатта жиналған мәліметтерге байланысты жүктілік және бала емізу мерзіміндегі әйел адамдарға арналған сұрақ-жауап анкетасы алынды. Қатысқан 30 қыз келіншектің 30% мүлдем дәрі-дәрмек , зиянды заттар тұтынбағаны, 40% цинк деңгейі төмен,алайда кальций мол тағамдарды жиі тұтынатындығы , 29%арнайы ғаламтор желілерінен ізденіп, пайдалы рацион ұстанғаны, тек 1келіншектің ғана цитрусты жемістерге жерік болып оны көптеп қабылдағаны мәлім болды.
2,5 айдан астам уақыт зерттеуге алынған 9 егеуқұйрықтың(2-і бақылау нысандары)2-еуі зерттеу барысында өлімге ұшырап, қалған 7-еуінің жағдайы ұрық дүниеге келгенше және дамуына дейін жалғасты. Дүниеге келген ұрықтардың 21 ұрықтың 9-ы 48 сағат көлемінде көз жұмды, қалғандарының ішінен 4-еуінің дене салмағы өте аз,кішкене болып туылғанымен тіршілігін жалғастырып,дамыды және бақылау жүргізілген егеуқұйрықтардан туылған 3 ұрықта тіршілігін жалғастырды.
Ал 5 егеуқұйрықтанзерттеулерге дейінгі және кейінгі өзгерістерге биохимиялық талдау жүргізу мақсатында декапитация әдісімен қан алынды және гистологиялық зерттеулерге биоптат алынды.
Нәтижесінде цинк абсорбциясын төмендетуге кальций, темір макроэлементтерінің жоғары концентрациясы әсер ететіндігі, қарапайым цитрусты жемістер, кофе, алкоголь түрлері, альбумин қорының азаюы тікелей қауіп факторларын шақыратындығы,бауырда өтетін ДНК және гистондардың метилденуін тежейтіндігі анықталып алдын алу мақсатында жүкті және бала емізетін әйелдерге (2 типті:ет өнімдерін тұтынатын және мүлдем тұтынбайтын) цинк құрамы жеткілікті, ұрық дамуына кері әсері жоқ тағамдармен тамақтану рационы құрастырылды. Сонымен қатар жүкті әйелдерге құрамында кальций және темір мол дәрі- дәрмектерті шекті қолдану мәселесі алға тартылды.
Әдебиеттер
- 1. Шейбак, М. П. Недостаточность цинка у детей /М. П. Шейбак, Л. Н. Шейбак // Рос. Вестник перинатологипедиатрии – 2000. – Т.45, № 1. – С.48-52
- 2. Штыкова, О. Н. Цинкдефицит как фактор риска формирования хронической патологии удетей / О. Н.