Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымының ресми деректеріне сәйкес жыл сайын 12,2 миллион адам, еңбекке қабілетті белсенді жұмыс жасында инфекциялық емес аурулардан қайтыс болуда. Бұл көрсеткіш жылдан жылға артып, өзекті мәселелердің біріне айналды.
Зиянды кәсіпорындарда жарақат алу, шу, канцерогендік агенттердің әсері, ауада қалқитын зиянды бөлшектер және эргономикалық қауіптер сияқты кәсіби факторларға байланысты кейбір қауіпті созылмалы аурулар аз уақыттың ішінде туындауда: бел-омыртқа ауыру жағдайлары 37%, есту қабілетінің жоғалуы 16%, созылмалы обструктивті өкпе ауруларының 13%, астма 11%, түрлі жарақаттар 8%, өкпе қатерлі ісігі 9%, лейкемия 2% және 8% депрессия.
Өндірістегі қауіпті жағдайларды алдын алуда өндірістік ортаны жақсартумен қатар химиялық табиғаттың қолайсыз факторларының әсеріне организмнің төзімділігін арттырудың маңызы зор[1].
Дамыған заманда жұмысшылардың еңбек жағдайына қойылатын санитарлық-гигиеналық талаптардың жоғарылауына байланысты зиянды факторлаға шекті рұқсат етілген деңгей қойылған. Соған қарамастан адам ағзасы зиянды химиялық заттектердің төмен концентрациясымен жұмыс уақыты кезінде жылдар бойы ұзақ уақыт байланыста болады[2]. Бұндай жағдай химиялық зиянды элементтердің адам организмінде жинақталып, кейіннен кәсіби потологиялық ауруларға алып келетіні белгілі. Осыған орай, химиялық заттектерге организмнің төзімділігін арттыруға және бөгде қосылыстардың әсерінен болатын жағымсыз әсерлерді алдын алу қажет. Қорғаныс механизмдерін жетілдіруге ықпал ететін іс-шаралардың ішінде жетекші орын алатындардың бірі, ол арнайы тамақтану болып табылады[3-5]. Арнайы тамақтануға қойылатын негізгі талап – ол белгілі бір маңызды тағами заттектердің организмнің төзімділігін арттыруы, сондай-ақ организмдегі бөгде қосылыстар мен метаболиттердің биотрансформациясы процестерін жеделдетуі[6,7].
Құрамында ауыр металдар бар шикізатты өндірумен байланысты кәсіпорындардың көпшілігінде сүт және ашыған сүт өнімдері, сонымен қатар сирек жеміс-көкөніс шырындары, езбелері профилактикалық агент ретінде қолданылады. Қазіргі уақытта, олар емдік-профилактикалық тамақтану тұрғысынан қазіргі медицина ғылымының талаптарына жауап бере алмайды[9-11].
Отандық және шетелдік әдебиеттерді талдау уытты қосылыстармен байланысты созылмалы интоксикацияның кешенді профилактикасында арнайы өнімдерді қолдану, бөгде заттардың биотрансформациясын жеделдету, сонымен қатар ксенобиотиктердің де, олардың метаболиттерінде организмнен шығарылуын күшейтуі керектігін көрсетті[12, 13].
Осындай талаптарға бие сүті негізіндегі витаминдермен және минералдармен байытылған арнайы белоктық қоспалар маңызды роль атқарады. Жұмысшалардың толық құнды белоктарға, полиқанықпаған май қышқылдарына, моно- және дисахаридтерге және басқа да тағамдық макро- және микро- заттектерге жоғары қажеттілігін ескере отырып, организмнің уытсыздандыратын және антиоксиданттық мүмкіндіктерін арттыратын, бие сүті негізіндегі құрғақ композиттік қоспалар кәсіпорындағы жұмыскерлердің денсаулығына оңтайлы әсерге ие бола алады[14].
ӘДЕБИЕТТЕР
- Измеров Н.Ф. Свинец и здоровье. Гигиенический и медико-биологический мониторинг. – М.: Наука, 2000. – 256 с.
- Павловская Н.А., Данилова Н.И. Клинико-лабораторные аспекты раннего выявления свинцовой интоксикации // Медицина труда и промышленная экология. -.2001. - №5. – С. 18-22.
- Пилат Т.Л., Кузьмина Л.П., Измерова Н.И Детоксикационное питание // М: ГЭОТАР, 2012 – 688с.
- Касымов С.К., Ребезов М.Б. Разработка функциональных продуктов питания для экологически неблагоприятных регионов // Вестник ЮУрГУ, серия «Пищевые биотехнологии», 2015.- № 3.- Т.3- С. 83-91.
- Пилат Т.Л. Оздоровительно-профилактический продукт моментального приготовления для работающих при вредных условиях труда-патент РФ 2342856 от 2009.
- Кузьмичева Л.В., Лопатникова Е.А., Максимов Г.В. Изменение биохимических показателей крови при свинцовой интоксикации и коррекции пектином //Вестник МУС, серия «Биология», 2014.- №2 – С. 10-14.
- Лопатникова Е.Г., Кузьмичева Л.В., Альба Н.В. Эффективность применения пектиновых веществ при интоксикации организма тяжелыми металлами // Сб. тез. 14-й междунар. Пущинской школы-конференции молодых ученых «Биология – наука ХХI века». Пущино, 2010. С. 39.
- Вахнина Н.В., Калимеева Е.Ю. Применение витаминно-минеральных комплексов в составе ноотропной терапии при астенических состояниях и неврологических расстройствах// Медицинский совет. – 2015. - №11. – С. 12-16.
- Султанова М. Т., Сафонова Е. Р., Синявский Ю. А., Цой И., Плешкова С. М., Тажибаев Ш.С, Долматова О.В. Пищевой продукт для диетического и лечебно-профилактического питания с радиопротекторными свойствами “Болашак”-патент РК 7577 от 1999.
- Омельчук С.Т., Великая Н.В., Залесски В.Н. Механизмы детоксикацииксенобиотиков: поддержка баланса детоксикации компонентами продуктов питания растительного происхождения // Проблеми харчування. – 2011. - №1. – С. 23-27.
- Пешков Н.А., Сизенцов А.Н. Биоаккумуляция тяжелых металлов микроорганизмами входящими в состав пробиотических препаратов в условиях invitro// Вестник ОГУ. – 2013. - №10. – С. 142-144.
- Полякова И.С., Чурносов М.И., Пахомов С.П., Орлова В.С. Молекулярные и генетические механизмы биотрансформации ксенобиотиков// Научные ведомости Белгородского государственного университета. Серия: Медицина. Фармация. – 2011. - №2. – С. 45-49.
- DanielliK.,Pelkonen O., Ahokas T., Hepatocytes: The poerhouse of biotransformation // The Intrnational Journal of Biochemistry & Cell Biology. – 2012. – Vol. 44. – P. 257-265.
- Толекова Ш.Н., Шарманов Т.Ш., Синявский Ю.А. Создание нового специализированного продукта на основе кобыльего молока для профилактики обменно-алиментарных нарушений // Вестник КазНУ им. альФараби. – 2019. – № 3 (80). – С 58-67.