Өзектілігі. Қазақстан Республикасындағы респираторлық аурулар ең көп тараған үштікке кіреді. Тыныс алу жолдары ауруларының пайда болуына бейімді факторлардың көптігіне қарамастан, халыққа медициналық көмектің сапасы маңызды: ерте диагностика, негізделген ем және кең таралған профилактика.
Зерттеу мақсаты. Бронхоөкпе патологиясы бар клиникалық-анамнестикалық деректерге талдау жүргізу, науқастардың нозологиясының құрылымын анықтау және Шымкент қаласындағы «Облыстық клиникалық аурухананың» пульмонологиялық бөлімінің жұмыс сапасының кейбір көрсеткіштерін бағалау.
Материалдар мен зерттеу әдістері. Бақылау кезеңі: 2020 жылдың қыркүйегі – 2021 жылдың ақпаны. Тексеруден өткендердің саны 470 адамды құрады. Деректерді талдау Statistica 10.0 және Excel бағдарламаларында жүргізілді. Зерттеу барысында пульмонология бөліміне түскен науқастардың ауру тарихы зерттелді.
Зерттеу нәтижелері. Ай сайын орта есеппен тыныс алу органдарының патологиясы бар 80-ге жуық науқас емханаға жатқызылды. Пациенттер арасында ер адамдар жалпы санның 52%, әйелдер 47% құрады. Бұл факт 13 ерлер арасында бронх-өкпе жүйесінің патологиясының басымдылығын көрсетеді. Ер науқастардың жас бойынша бөлінуі: 60 жастан асқандар – 64,4%, 60-тан 41 жасқа дейін – 22,2%, 40-тан 21- ге дейін – 8,8%, 20 жасқа дейін – 4,4%. Әйелдер арасында: 60 жастан асқандар – 55%, 60-тан 41 жасқа дейін – 25%, 40-тан 21-ге дейін – 17,5%, 20 жасқа дейін – 2,5%. Мүгедектер 28% құрады, оның ішінде: 50% – 1- топ, 36% – 2-топ, 14% – 3-топ мүгедектер.Науқастардың ең көп саны жұмыссыздар (41%), 22% - зейнеткерлер, 9% - жұмысқа орналасқандар, 2% - студенттер. Пульмонология бөлімшесінің ауруханасына түскендердің ішінде қала тұрғындары басым болды, 68,2% құрайды. 31,7% жағдайда ауыл тұрғындарына көмек көрсетілді. Науқастардың басым бөлігі жедел жәрдем бригадаларымен жеткізілді – 38,8%, қалғандары: 32% – емханалар, 4,7% – қалалық ауруханалар, 3,5% – аудандық ауруханалар, 20% – кезекшілік күндері өз бетінше жүгінген науқастар. Жазылғандар: жағдайының жақсаруы – 69%, сауығуы – 25,9%. Ауру тарихын зерделеу арқылы орташа төсек-күндік саны (10,0) және өлім-жітім пайызы (1,18%) көрсеткіштері белгіленді. Жолдама және клиникалық диагноздар бағаланды, олардың сәйкестік пайызы маңызды болып шықты және 80% - ды құрады. Ең жоғары көрсеткіш қыркүйек пен қарашада 89%-ды құрады. Ең төменгі көрсеткіш ақпан айында (76%).
Пульмонология бөлімінде жиі кездесетін аурулар: пневмония – 40%, ӨСОА – 34%, бронх демікпесі – 15%, бронхит – 8%. Сондай-ақ плеврит – 5,8%, өкпе эмфиземасы – 4,7%, бронхоэктазия ауруы – 3,5%, бронхопневмония – 3%, өкпе ісігі – 2%, туберкулез – 2,3%, саркоидоз – 1,18% болды. Кейбір науқастарда өкпе фиброзы түріндегі асқынулар болды - 7%, жүрек текті өкпе - 6%, гидроторакс - 2,3%, астматикалық статус - 1%. Жан сақтау бөлімінде болған ауыр науқастар 12% құрады. Бұл негізінен пневмония және ӨСОА бар науқастар болды. Ілеспе аурулардың ішінде бірінші кезекте жүрек-қан тамырлары (68%), эндокриндік аурулар 7%, асқазан-ішек жолдары – 5%, жүйке жүйесі – 5%, зәр шығару жүйесі – 2%, қатерлі ісік – 1% және т.б. – 8,9%. Қосалқы аурулардың пайызы өте жоғары екенін байқамау мүмкін емес. Ол 95%-ды құрады.
Өкпе ауруымен ауыратындар арасында ЖҚА арасында ең жиі кездесетіндері: гипертония – 58,7%, жүректің ишемиялық ауруы (стенокардия – 11%, инфаркттан кейінгі кардиосклероз – 17%), СЖЖ – 24,2%, жүрек ырғағының бұзылуы (қарыншалық экстрасистолия 8,9%; жүрекшелердің фибрилляциясы – 5%, пароксизмальды қарынша үсті тахикардия 2%). Эндокринологиялық аурулардың ішінде мыналар жиі кездеседі: қант диабеті – 10%, семіздік (1-дәреже – 1%, 2-дәреже – 10%, 3-дәреже – 1%), глюкозаға төзімділіктің бұзылуы – 1%. Асқазан-ішек жолдарының аурулары асқазан мен он екі елі ішектің ойық жарасы - 3%, созылмалы гастродуоденит - 4%, өт тас ауруы - 5%, майлы гепатоз - 1,2%, холецистэктомия синдромы - 2%, өт қабының токсикалық гепатозы 2%, полипоз 2% болды. %, ойық жаралы колит-2%. Жүйке жүйесінің ауруларын қарастыра отырып, дисциркуляциялық энцефалопатия 7%, астено-невротикалық синдром - 3%, парез/гемипарез - 3%, полиневропатия - 3% екенін анықтадық. ЛОР мүшелерінің патологиясы созылмалы риносинуситпен ұсынылған - 4% және отит - 2%. Сонымен қатар, қатар жүретін онкологиялық аурулардың ішінде созылмалы лимфолейкоз -1,3% және жедел лимфобластты лейкоз-1,3% болатыны анықталды. Несеп-жыныс жүйесінің қатар жүретін патологиясы: созылмалы пиелонефрит - 4%, нефроптоз - 1,3%, бүйрек кистасы - 1,3%, қуық асты безінің аденомасы - 1,3%. Көбінесе гематологиялық (темір тапшылықты анемия – 23%, постгеморрагиялық анемия – 1,27%) және аллергиялық аурулары (поливалентті препараттарға төзбеушілік – 11%) бар науқастар болды.
Қорытынды: 1. Тыныс алу жүйесінің ауруларымен 60 жастан асқан ер адамдар жиі ауырады. Ауруханаға жатқызылған науқастардың ішінде қала тұрғындары басым болды, 68,2% құрайды. Пульмонология бөлімшесінде науқастардың ілеспе ауруының пайызы 95-ке жетеді, ал қатар жүретін аурулардың ішінде жүрек-қан тамырлары аурулары басым (68%).
2. Жолдама мен клиникалық диагноздың сәйкес келу жиілігі айтарлықтай жоғары болды және 80%-ға жетті, бұл ретте науқастардың 38,8%-ы жедел жәрдем көлігімен жеткізілді. Бұл пациенттердің жағдайының ауырлығын, олардың шұғыл мамандандырылған көмекке мұқтаждығын және бөлімнің медицина қызметкерлерінің жұмыс көлемінің үлкендігін көрсетеді.
3. Төсек-күндердің орташа санының белгіленген көрсеткіштері (10,0) және өлім-жітімнің төмен пайызы (1,18%) пульмонология бөлімшесінде медициналық қызмет көрсетудің жоғары сапасын көрсетеді.
Әдебиеттер
- Авдеев С.Н. Выбор оптимальной терапии при ранних стадиях хронической обструктивной болезни легких. Справочник поликлинического врача. 2019; 11: 27-31.
- Айсанов З.Р., Черняк А.В., Калманова Е.Н. Спирометрия в диагностике и оценке терапии хронической обструктивной болезни легких в общеврачебной практике. Пульмонология. 2014; 5: 101-110. Aysanov Z.R., Chernyak A.V., Kalmanova E.N. Spirometry for diagnosis and therapeutic efficacy evaluation in chronic obstructive pulmonary disease in primary care. Pul’monologiya [Pulmonology]. 2014; 5: 101-110. (in Russian)
- Чучалин А.Г. Национальное руководство. Пульмонология. Краткое издание. 2020 год
- Демко И.В., Чубарова С.В., с соавт. /Алгоритмы диагностики и протоколы оказания медицинской помощи при пневмонии/ Методические рекомендации для врачей. Москва/ ГБОУ ВПО КрасГМУ им. проф. В.Ф. Войно-Ясенецкого Минздрава России. - М. : 2015. - 75 с.