Кіріспе. Қазақстан Республикасы соңғы онжылдықтарда жаңа өрлеуді бастан өткерген мақта шаруашылығы ауыл шаруашылығы өндірісінің және тоқыма өнеркәсібінің маңызды салаларының бірі болып табылатын аймақ [1,2]. Еліміздің оңтүстігінде шоғырланған осы саладағы жұмысшылардың ең үлкен үлесін әйелдер құрайды. Ұзақ уақыт бойы хлорорганикалық пестицидтер мақта өнеркәсібінде кеңінен қолданылады.
Зерттеудің мақсаты: мақта егетін аймақта тұратын жасөспірім қыздардағы гинекологиялық сырқаттанушылықтың жиілігі мен құрылымын зерттеу. Бұл баланың репродуктивті жүйенің жетілуіне жету үшін дамудың бірізді кезеңдерінен өтетін күрт өзгерістер кезеңі [1]. Бұл кезеңде жасөспірімдердің организмі сыртқы ортаның әртүрлі қолайсыз факторларының әсеріне барынша сезімтал болады [2,3].
Зерттеу материалдары мен әдістері: зерттеу 10-17 жас аралығындағы 524 жасөспірім қызға жүргізілді. Олар тұрғылықты жеріне қарай 2 топқа бөлінді. Бірінші (негізгі) топқа 1996-2003 жылдар аралығында дүниеге келген 253 қыз бала кірді. Және 2008 жылға дейін мақта шаруашылығында хлорорганикалық пестицидтер кеңінен қолданылған Сары-Ағаш ауданында, Қазақстан Стокгольм конвенциясын ратификациялағанға дейін және оларды пайдалануға тыйым салғанға дейін өмір сүрген. Екінші (салыстырмалы) топқа Сайрам ауданында туып-өскен және тұратын 271 қыз бала кірді. Мұндағы ауыл шаруашылығының жетекші саласы мал шаруашылығы.
Өңірде ешқашан мақта егілмеген және хлорорганикалық пестицидтер қолданылмаған. Сауалнамаға қатысқан қыздардың барлығы ауылдық жерлерде тұрды, т.б. әлеуметтік-климаттық факторлар бойынша салыстырмалы болды. Сонымен, негізгі топта етеккір циклінің бұзылуы арасында гипоменструальдық синдром басым (33,3%), ал салыстырмалы топта кәмелетке толмаған жатырдан қан кету (56,3%) басым болды.Жатырдан қан кету – 27,8%, үшіншіде – ауырсынатын етеккір (22,2%). Гинекологиялық
сырқаттанушылық құрылымында үшінші орында тітіркену, шаршаудың күшеюі, депрессия ұстамасы, іштің ауыруы, етеккір циклінің екінші жартысында сүт бездерінің ауыруы түрінде көрінетін предменструальды синдром болды, циклдік сипатқа ие болды. Нәтижелер мен пікірталас. Зерттеу мақсатын орындау үшін біз салыстырылған топтардағы әйел жыныс мүшелерінің экстрагенитальды аурушаңдығы мен патологиясын талдадық.
Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, негізгі топтағы қыздар арасында гинекологиялық аурушаңдық 14,6%, ал салыстырмалы топта 11,1% құрайды. Гинекологиялық аурулар құрылымында етеккір циклінің бұзылуы жетекші орын алады (48,6% – негізгі топта және 53,3% – салыстырмалы топта) Салыстырылған топтарда етеккір циклінің бұзылуының құрылымын талдау кезінде айырмашылықтар анықталды.
Қорытынды: Осылайша, сауалнама нәтижелері негізгі топтағы жасөспірім қыздар улы хлорорганикалық пестицидтер кеңінен қолданылатын аймақта туып, өмір сүретінін көрсетті. Пестицидтердің әсер ету аймағында тұратын жасөспірім қыздарда гинекологиялық және соматикалық аурушаңдықтың жоғарылауы анықталды. Оларда гипоменструальдық синдром, тыныс алу жолдары мен асқазан-ішек жолдарының аурулары айтарлықтай жоғары болды. Осы факторлардың барлығы ұрпақты болу әлеуетінің төмендеуіне ықпал етеді, бұл кейіннен аймақтың демографиялық көрсеткіштеріне әсер етуі мүмкін. Осыған байланысты бұл қыздар контингенті сауықтыру шараларын қажет етеді [4,5].
- Marisa M. Fisher and Erica A. Eugster What are in our environment that effects puberty? //Reproductive Toxicology. – 2014- Vol. 44. P. 7–14. doi:10.1016
- Гуркин Ю.А Детская и подростковая гинекология: руководство для врачей. М.:МИА, 2009. - 696 с.
- Кульбаева К.Ж. Оздоровление девочек-подростков – условие безопасного материнства //Eurasian Journal of Public Health.- 2012.- №1. - P.39-41
- Закон Республики Казахстан от 21.07.2007 №298-III «О развитии хлопковой отрасли».
- Постановление Правительства Республики Казахстан Об утверждении Программы развития специальной экономической зоны «Оңтүстік» на 2007-2011: утвержд. 21 сентября 2006 года № 895 //http://chm.pops.int/default.aspx
- . Закон Республики Казахстан «О ратификации Стокгольмской конвенции о стойких органических загрязнителях»: принят 7 июня 2007 года № 259-III//http://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1025899&doc_id2=30106963)