«Үмітін үзеңгі қылған елдің перзенттері ретінде білім мен ғылым ісінде бірігіп қимылдасақ, шығар шыңымыз әрқашан биік болатынына ешкім де шүбә келтірмес. Болашаққа біліммен қадам басып, лайықты қолтаңбамызды қалдырайық. Ұрпаққа ұялмай тарту ететін мұрамыз да, мұрағатымыз да осы болсын».
Н. Ә. Назарбаев
Бүгінгі өмір талабынасай, баланы жеке тұлға ретінде бастауыш сынып оқушыларын тәрбиелеуде қазақ тілі мен әдебиетінің маңызы зор. Қазіргі кезеңде заман ағымы білімді талап етуі несай, көптілдерді салыстыра оқыту арқылы оқушының оқу мен білімге қызығушылығын арттырып, шығармашылық көзқарасының қалыптасуына негіз болу – бастауыш сынып мұғалімдерінің басты міндеті болып қала бермек. Ұлттық өнеріміздің, мәдениетіміз бен дәстүріміздің алдыңғы қатарлы үлгілерін, тіліміздің орасан зор байлығын жас жеткіншектердің жан дүниесіне сіңіру, сол арқылы әлемдік руханиятқа, өркениеттің өріне шығып, одан нәр алу- бүгінгі күн талаптарының маңыздысының бірі. Білім беру жолында көбіне еуропалық әдіс –тəсɪлдердɪ көбірек қолдану, орыс тілі мен ағылшын тілінің күрт дамуы – ана тіліміздің дамуына, ұлттық болмысымыздың қалыптасуына кедергі туғызары әбден мүмкін. Сондықтан толыққанды Адамды қалыптастыру үшін – туған тілін еркін білетін, оның орфоэпиясы мен орфографиясын меңгерген сауатты, ұлттық сипаты мен төл болмысын жоғалтпаған ұрпақ тәрбиелеп, әлемдік өркениеттен лайықты орнымызды алуымыз керек. Тіл-ұлттың аса ұлы игілігі, әрі оның өзіне тән ажырағысыз белгісі және тіл қай ұлтта қай өлкеде болса да қасиетті, құдіретті. Ол адамға анна сүтімен еніп, қалыптасады, сондықтан болар, тіл байлығы әрбір елдің ұлттық мақтанышы. Ол атадан-балаға мирас болып қалып отырған баға жетпес мұра. Мен әрбір сабағыма дайындықты баланы осы мұраны көзінің қарашығындай қорғауға бағыттаудан бастаймын. Әрбір сабақтағы ұстанымдарым:
- оқушыға қандай білім қажет?
- -қажет білімді оқушы санасына қалай енгізу қажет?
- оқушы қажет білімді меңгердіме?
Педагогикалық білім тұрғысынан алғанда бұл мәселелер былайша тұжырымдалады:
- қажет білім мәселесі
- білім беру мәселесі
- білім тексеру мәселесі
Оқушыға қажет білімдер оның жасына, жынысына, этносына, дене, психика, рухдамулары деңгейлеріне сай болуы қажет. Әрбір мұғалім психологиялық тұрғыда әр баланы меңгеріп, соның деңгейінде жұмыс түрлерін ұйымдастырса, ол мұғалімді бала «іздеп» тұрады.
Сауаттылық – сапалы білім негізі. Орфоэпия мен орфография қазақ тіліндегі негізгі салалар. Бағдарламада оған бір ғана саға тбөлінген. Мен әрбір сабағымда, әрбір тақырыпта осы мәселелерге тоқталып, мән беріп отырамын.
Мен әр сабағымның ұйымдастыру кезеңіне және сабақтың жалпы барысында тренингтік жаттығуларды көп пайдаланамын. «Тренинг» – жаттығу деген ұғымды білдіреді. Тренингтің басты мақсаты әрбір жеке тұлғаны өз ортасында, өзге ортада еркін сезіне алуға үйрету, өзге адамдармен қарым-қатынас орнатуда жаңа мүмкіндіктер табу. Тренингке қатысу барысында оқушылар бойындағы қорқыныш, үрей, өзіне-өзі сенбеу сезімдерін жоюға көмектеседі. Тренингте оқушылардың жасерекшелігі ескеріліп отырады. Сәлемдесу рәсімі, сергіту, кіріспе немесе хабарлама жасап отыру оқушылардың көңіл-күйін айқындау, олармен санасу, пікірлесу, алған әсерлерін тыңдау сабақ кезеңдерін декөп өзгеріс әкеліп отырады. Мысалы: Оқушы қабілеттерін бақылауға арналған тренингтер, танысу тренингтері, сергіту тренингтері (жаңбыр, жер, су, ауа, т.б)
Оқу үрдісінде жаңа технологиялармен оқыту кезінде, оқушыларды мұғалім оқытып қоймай олардың өздері танымдық қабілеттерін ашуға, диалогтық қарым – қатынас арқылы білім деңгейінің сапасын көтер білуін тыңдау, көру, есту, есте сақтау қабілеттерінің, іскерліктерін арттыруға жан-жақты жұмыстар жүргізіледі. Технология – әдістеме, өнер, шеберлік немесе белгілі бір бөлімге байланыстыалдын-ала жинақтау тәсілі
Оқыту үрдісіндегі жаңа технологияның ерекшеліктері:
- Оқушының жеке басын дамыту үшін өзінің сөзі мен ісіне талдау жасауы, өз жұмысын жоспарлауы, өз бетімен білім алуға, өзін-өзі тәрбиелеуге үйренуге, жақсы болуға ұмтылуы.
- Оқытуда оқытушы оқушының білетіндеріне сүйенеді. Оқушының білімі, мәдениеттілігі, ойы, сезімі, бір нәрсені анық түсінуі оған өз бетімен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
- Оқушы – оқу субъетісі, ол оқушы емес, оқытушының бағыт беруімен өзін оқытатын жеке тұлға.
- Жұмысты істеуге оқушылардың өздерін үйрету. Қарапайым зерттеулер арқылы оқушының теориялық білімінің қалыптасуы.
Оқыту әдістері танымға қызығушылық туғызып, оқушының ақыл- ойын дамытады, ізденуге, жаңа білімді түсінуге ықпал етеді. Дамыта оқыту ең алдымен өткізілгелі отырған оқу материалының негізінде, оның сонымен, дамыта оқыту, түсіндіру-сипаттау арқылы оқыту түрініңорнына келе жатқан, оқушыларды жұмыстандыратын оқыту тәсілі. Ол жеке тұлғаның барлық сапаларын дамытады. Оқу-тәрбие үрдісінде жаңа технологияларды қолдануда оқушылардың бойында ізденушілік, қызығушылық, біліктілікті арттыру қабілеттері қалыптасады.
Қолданылған әдебиеттер
- Педагогика: Оқу құралы. Жалпы редакциясын басқарған Құдиярова А.М. – Алматы: Дарын, 2004. – 448 бет.
- Давыдов В.В. Теория развивающего обучения. М., 1996. – 274стр.
- Бұзаубақова К.Ж. Оқытудың инновациялық технологиялары физика сабағында. Оқу-әдістемелік құрал. Алматы: Жазушы, 2005. – 240 б.
- Дидактика средней школы: Некоторые проблемы современной дидактики. Под.ред. М.Н.Скаткина – 2-ое издание, перераб. и доп. – М.:Просвещение, 1982. – 319 с.
- Ш.Х.Құрманалина, Б.Ж.Мұқанова, Ә.У.Ғалымова, Р.К.Ильясова. Педагогика: Оқулық. – Астана: Фолиант, 2007. – 656 б.