Мақалада Қазақстан Республикасының тіс пастасы мен шаш күтіміне арналған сусабындар нарығына маркетингтік зерттеулер жүргізілді. Зерттеу барысында шетелдік өнімдердің импорты арта түскені анықталды. Косметикалық нарықта қалыптасқан жағдайды ескере отырып, отандық өндірушілерге өнімдердің осы категориясын импорталмастыруға бағытталуын ұсынуға болады. Өз кезегінде бұл шетелдік өнімдерге тәуелділігін төмендетуге және отандық косметикалық өнеркәсібін дамытуға септігін тигізеді.
Кіріспе. Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының косметикалық нарығының ассортименті шетелдік өнімдермен толық қамтылған.Оның ішінде тіс пастасы мен шаш күтіміне арналған сусабындарға сұраныс жылдан жылға артып келеді.
Өзектілігі. Косметикалық нарықта ең жиі сұранысқа ие өнімдердің бірі тіс пастасы мен шаш күтіміне арналған сусабындар болып табылады. Тұтынушылардың 90% шетелдік өңдірушілердің тіс пасталары мен шаш күтіміне арналған сусабындарды таңдайды. Нарықтағы ассортименттің жартысынан көп бөлігі де шетелдік өнім. Отандық өнімге сұраныс аз.
Зерттеу мақсаты. Қазақстан Республикасының косметикалық нарығының оның ішінде тіс пастасы мен шаш күтіміне арналған сусабындардың ішкі сауда мен сыртқы сауда пайыздық үлесіне маркетингтік зерттеу жүргізу.
Зерттеу материалы мен әдістері. 2015 жылы отандық кәсіпорындар 505 тонна шаш күтіміне арналған тауарларын өндірді. 2016 жылдың бірінші жартыжылдығында өндіріс көлемі 188 тоннаға жетті (2015 жылдың сәйкес кезеңіне өсім қарқыны 57%).
Табиғи мәндегі шаш күтіміне арналған сусабын өндірісінің динамикасы.
Сурет 1 Қазақстан Республикасындағы шаш күтіміне арналған сусабын өндірісінің өсуі
2013-2018 жж. кезеңінде осы өнімді өндіру көлемінің табиғи мәндегі орташа жылдық өсу қарқыны 39% құрады.
2014 жылдан бастап ҚР-да тіс пасталары мен тісті тазалауға арналған ұнтақтар өндіріле басталды. 2017 жылы аталған өнім өндірісінің көлемі 35 тоннаны құрады,бұл 2017 жылғы өндіріс деңгейінен 10,3% төмен [1].
Табиғи шикізаттардан алынған тіс пасталары мен тісті тазалауға арналған ұнтақтар өндірісінің динамикасы.
Сурет 2 Қазақстан Республикасындағы тіс пасталары мен тістерді тазалауға арналған ұнтақтар өндірісінің динамикасы
2018 жылы бірінші жарты жылдықта тіс пасталары мен тістерді тазалауға арналған ұнтақтар өндірісінің көлемі 18 тоннаны құрады.
Косметикалық бұйымдар өнімдерінің экспорты мен импортын есепке алуды ҚР Кедендік бақылау комитеті және ҚР Статистика комитеті жүзеге асырады.
Сурет 3 Шаш күтіміне арналған сусабындардың экспорты мен импорты көлемі бойынша ірі елдер
Шаш күтіміне арналған сусабындардың 59 %-ы Қазақстанға Ресейден импортталады. Румыния мен Германияның үлесіне тиісінше импорттық жеткізілімдердің 10% ыжәне 6% ы келеді.
Ресей Қазақстан үшін ауыз қуысы мен тіс гигиенасына арналған құралдардың негізгі экспорттаушы елі болып табылады, оған тауарлардың осы санатының барлық экспорттық жеткізілімдерінің 32% ы, экспорттың 26% ы мен 25% ы тиісінше Түркіменстан мен Қырғызстанға тиесілі.
Сурет 4 - Ауыз қуысы немесе тістері гигиенасына арналған құралдар экспорты мен импорты көлемі бойынша ірі елдер
Қазақстан үшін "ауыз қуысы мен тіс гигиенасы құралдары" тауар позициясының негізгі импортері Ресей болып табылады, ол жерден Қазақстанға импорттың үштен бірінен астамы (36%) келеді [2].
Осы деректерге сүйене отырып әлеуметтік желі арқылы тұтынушыларға сауалнама жүргіздік, нәтижесі төмендегі графикте келтірілген:
Сауалнама нәтижелері бойынша Қазақстан Республикасының 57% ер азаматтары мен 43% әйел азаматтары косметика өнімдерімен қолданады. Олардың 18-25 жас аралығындағы 65%-ды, 25-35 жас аралығындағы 21%-ды, ал ересек адамдар 14%-ды құрады [3].
Қазақстан Республикасында ең көп қолданылатын тіс пасталары табиғи құрамды Лесной бальзам тіс пастасы 20,7%-н және Colgate тіс пастасы 44,80% құрайды. Ал шаш күтіміне арналған сусабындардан табиғи құрамды 22% және Clear 20% құрайды [4].
Сурет 6 Қазақстан Республикасында тіс пастасы мен су сабындарды қолдану критерийі
Қазақстан Республикасында күнделікті қолданыста жүрген тіс пастасы мен су сабындарды қолдану критерийі бойынша, бағасына байланысты 6 % ды, өндіруші еліне байланысты 11 % -ды, құрамына байланысты 10 % ды құрады. Сонымен қатар арнайы эффекттерге байланысты көрсеткіштері өте жоғары екендігі көрсетті [5].
Қорытынды: Негізгі зерттеу жұмысты қорытындылай келгенде ҚР косметика саласындағы қолданыста жүрген тіс пастасы мен шаш күтіміне арналған су сабындарға маркетингттік талдау жүргізілді. Шаш күтіміне арналған сусабындардың 59 %-ы және 36%-ы тіс пастасы Қазақстанға Ресейден импортталады. Румыния мен Германияның үлесіне тиісінше импорттық жеткізілімдердің 10% ы және 6% ы келеді. Қазақстан Республикасыбойынша анкеталық сауалнама жүргізу барысында 57% ер азаматтары мен 43% әйел азаматтары косметика өнімдерімен қолданады. Олардың 18-25 жас аралығындағы 65%-ды, 25-35 жас аралығындағы 21%-ды, ал ересек адамдар 14%-ды құрады. Сонымен қатар Қазақстан Республикасында ең көп қолданылатын тіс пасталары табиғи құрамды Лесной бальзам тіс пастасы 20,7%-н және Colgate тіс пастасы 44,80% құрайды. Ал шаш күтіміне арналған сусабындардан Табиғи құрамды 22% және Clear 20% құрайды. Талдау нәтижесі бойынша тіс пастасы мен шаш күтіміне арналған су сабындардың косметика саласында импорттық өнім екені анықталды, сондықтан аталған өнімнің отандық өндірісін жетілдіру өзекті мәселе.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- URL: http://www.isas.kz/markets/
- URL: http://petropavl.atameken.kz/uploads/content/files/
- URL: http://comcon-2.kz/publication/publ_000001.php
- Федоров Ю.А. и др.; Лечебно-профилактическая зубная паста "Весна" // Россия, патент № 2090181 МПК A61K 8/97 з. 92011665/14 от 28.12.1992 публ. 20.09.1997
- А.Г. Башура, Н.П. Половко, Е.В. Гладух, Л.С. Петровская, И.И Баранова, Т.Н. Ковалева, А.С. Зуева Технология косметических и парфюмерных средств. Харьков: НФАУ «Золотые страницы», 2002. 264 с.