Қояндарда экспериментальды шақырылған пародонтиттің репаративтік остеогенезін бағалау мақсатында операциядан кейінгі қуысты нанокристалдыгидроксилапатит және сүйек коллагені негізіндегі композитпен трансплантациялау кезінде клиникалықрентгенологиялық көрінісін зерттеу.
Кіріспе. Пародонт тіндеріндегі қабыну және деструктивті процестерден туындаған сүйек кемістіктерін хирургиялық емдеу бұл патологияны емдеудің негізгі әдістерінің бірі. [1]. Бұл ауруларда репаративті остеогенез үрдісі күрделі бұзылған микроциркуляция аясында үнемі жалғасып келе жатқан созылмалы қабыну процесі жағдайында орын алады, бұл сүйек тінінің остеорепаративті функциясының айтарлықтай төмендеуіне әкеледі [1,2]. Регенеративті қалпына келтірудің оңтайландырушылары ретінде айқын остеоиндуктивтік қасиетке ие, төмен антигендік, пластикалық және инфекцияға төзімді әртүрлі остеопластикалық материалдар қолданылады. [3,4].
Заманауи регенеративті медицинада барлық талаптарды қанағаттандыратын сүйек ақауларын толтыру үшін жаңа материалдарды іздестіру және дамыту жалғасуда. Елімізде Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті, Жану мәселелрі институтында және Стоматология мектебінің қызметкерлері бірлесе отыра жұмыртқа қабығынан нанокристалдық гидроксиапатит синтездеді.
Авторлар наноксидроксипапатит бөлшектерінің мөлшері 24 нм болатындығын көрсетті, бұл бір фазалы жәнетермиялық тұрғыдан жоғары кеуектілік, ГАП құрамы жағынан 97% артық. Жасанды синтезделген материал табиғи гидроксиапатитке ұқсас [5,6].
Мақсаты Альвеола өсіндісінің шеткей ақауларын қалпына келтіруде отандық өнім наногидроксиапатит негізіндегі композиттік материалымыздық артықшылығын зерделеу. Тапсырмалар:
- Қояндарда эксперименталдық жергілікті пародонтит шақыру;
- Отандық нанокристалды гидроксилапатит және сүйек коллагені негізінде жаңа трансплантация материалын әзірлеу.
- Әзірленге трансплантациялық материал арқылы альвеолалық өсіндінің шеткей ақауларын емдеудің клиникалық және рентгенологиялық көрінісінің динамикасын зерделеу.
Материалдар мен зерттеу әдістері:
Зерттеудің бастапқы кезеңі эксперименталды пародонтитті алу болды. Осы мақсатта 2% Ромертар ерітіндісімен жалпы жансыздандыру, 2% лидокаин ерітіндісімен инфильтрациялық анестезия жасалып, төменгі жақ күрек тістерін 0,2 мм диаметрлі тантал сымының лигатурасын айналдыра бекіттік(1-сурет).
Сурет 1 Орталық күрек тістерінің мойын тұсына бекітілген лигатура
Қояндар екі топқа 9 данадан бөлінді (бақылау және тәжірибелі). Төменгі жақтың күрек тістеріне лигатураны енгізгеннен кейін екі апта өткенде, барлық қояндарда жергілікті пародонтиттің көрінісі пайда болды. Төменгі тесіктердің аймағындағы шырышты қабат ісініп, гиперемияға ұшырады. Маргиналды аймақтағы пальпациялаған кезінде шырышты қабаттан айқын қан кету және пародонтит қалтасынан ірің бөліндісі байқалды. Қалтаның орташа тереңдігі 3-4 мм болды. Эксперименталды пародонтит аймағында І дәрежелі тіс қозғалу анықталды (2сурет).
Сурет 2 Жергілікті пародонтит дамыған қоянның көрінісі
2% Ромертар ерітіндісімен жалпы жансыздандыру және 2% лидокаин ерітіндісімен инфильтрациялық анестезияны салып, тантал сымды лигатуралараны алдық. LM 6840 XSi құралы көмегімен пародонтит қалталарын барынша мұқият альвеоларлы өсіндісінің вестибулярлық және тілдік беттерінен кюретаж жасалды, содан кейін қызыл иек емізікшелері бойымен күрек тістердің мойын бөлігінен кесу жасалды. Альвеолярлық өсіндінің вестибулярлық және тілдік беттерінен қызыл иекті қалталардың максималды тереңдігіне дейін сылып тастадық.
Төменгі жақты күрек тістерінің түбір аймағынан фрезермен диаметрі 2 мм болатын сүей ақауы қалыптастырылды. (3сурет).
Сурет 3 Алвеола өсіндісінің вестибулярлы бетіндегі сүйек қуысы
Қуысты антисептикалық өңдеуден кейін бақылау тобына топ қояндарына нанокристалды гидроксиапатит, коллаген
гидроксиапатит, коллаген және жануарымыздың өзінен және қанды араластырып салдық.(4.5-сурет) Және қуыс
алынған қаны араластырылып қуысқа салынды. Тәжірибе бетін «Антиген» мембранасымен жабылды. (6,7-сурет).
Сурет 4 Шыны гидроксилапатит, сүйек коллагені қоянның қаны
Сурет 5 Жануарлардың бақылау тобындағы ақауды пластиктен дайындаған биокомпонент
Сурет 6 Композициялық материалмен толтырылған сүйек қуысы және коллагенді мембрана «Антиген»
Сурет 7 «Н.П.П.»ЖШС коллагенді мембрана «Антиген»
Альвеолярлық процестің екі бетіндегі мукопериостикалық патчтар да викрил шөгінділерімен орнатылып, стерилденді. Қояндар тәжірибелік тобында операцияның барлық негізгі кезеңдері жануарлардың бақылау тобындағы адамдарға сәйкес келеді, бұған наноксидроксиапатит құрамындағы бақылау тобында қолданылатын биокомпозадан ерекшеленетін композициялық материалды қолдануды қоспағанда, «ЮКОК» ЖШС кристалдық гидроксилапатит орнына бақылау тобына енгізілді (8-сурет).
Сурет 8 Қоян қаны, коллаген және наногидроксиапатит
Тәжірибе үшін алынған екі топ қояндарында да операциядан кейін жұмсақ тіндердің ісінуі байқалды. Үшінші тәулікке жеткенде ісіну ең үлкен мөлшерге жетті. Одан кейін жұмсақ тіндердің операциядан кейінгі ісінуі біртіндеп азайып, эксперименталдық топтарда 9-шы тәулікке жеткенде ісіну жоғалып, 10-шы тәулікте жаралардың айқын жазылуы байқалды.
Екі топ қояндарының жалпы саны 18. Әр бір топта 9 қояннан. Жануарлар 3 мерзімге бөлініп, әр мерзімде 3 қояннан болды. 6 мл мөлшерінде 2% ромертар ерітіндісін пайдаланып қояндарымызға жалпы жансыздандыру жасап төменгі жақ бөлігі кесіліп алынды. Барлық 18 фрагмент 10% буферлі формалин ерітіндісіне орналастырылған. Итальяндық стоматологиялық клиникада жасалған MyRay RXDC eXTend-цифрлы рентген аппараты Ident «Бану» ЖШС орталығында жасалды.
Зерттеу нәтижелері.
Клиникалық көрінісі операциядан кейін екі топ жануарларында жұмсақ тіндерінде ісіну байқалды. Үшінші тәулікте ең жоғары мөлшерге жетті. 9-шы тәулікке келгенде ісіну төмендеп, 10-шы тәулікте біріншілік жазылуға жетті. Операциядан кейін әр түрлі мерзімде жүргізілген рентгенологиялық зерттеулер сүйек қуысының жазылу уақытын, қалпына келу динамикасын үйренуге мүмкіндік берді.
Операциядан 30 күн өткен соң, жануарлардың бақылау тобында диаметрі 2 мм диаметрі бар дөңгелек пішінді травматикалық ақаулардың салыстырмалы түрде айқын контурлары анықталды (8-сурет). Операциядан 30 күн өткен соң, тәжірибе тобында ақаулықтың анық емес контурлары сүйектің остеопорозы және жаңадан қалыптасқан регенерацияға тән айқын анықталған көлбеулер анықталды (9-сурет).
Сурет 9 Қоянның төменгі жақ фрагментінің рентгендік көрінісі. Бақылау тобы. 30 тәулік
Сурет 10 Қоянның төменгі жақ фрагментінің рентгендік көрінісі. Тәжірибелік топ. 30 тәулік
Бақылау тобындағы жануарларда операциядан кейін 60 тәулік өткен соң сүйек кемістігі зерттеу барысында салыстырмалы түрде тағы анығырақ тексеріледі, операциядан кейінгі сүйек қуысының перифериялық аймағында тығызды төмен және құрылымдылығы бар жаңадан түзілген сүйек регенератының көлеңкесі анықталады. (сурет 10) Эксперименттік жануарларда 60-шы тәулікте операциядан кейінгі сүйек кемістігінің мөлшері айтарлықтай кішірейген. Аналық сүйек аймағынан өсіп келе жатқан сүйек қуысының жиектері жаңа түзілген регенераттың жолағы есебінен айқын емес бола бастады. Көлеңке тығыздығы перифериядан орталыққа қарай біртебірте азайған (сурет 11).
Сурет 11 Қоянның төменгі жақ фрагментінің рентгендік көрінісі. Бақылау тобы. 60 тәулік
Сурет 12 Қоянның төменгі жақ фрагментінің рентгендік көрінісі. Бақылау тобы. 60 тәулік
Жаңадан түзілген сүйек тінінің перифериялық аймағындағы пайда болған интенсивті көлеңкенің есебінен 3 айдан кейін қояндардың бақылау тобындағы сүйек ақауы көлемінің өлшемі қысқарған. Алдыңғы сүйек қабығының қалған бөлігінде регенераттың көлеңкесі бұрынғысынша төмен тығыздықта болады (сурет 12) Эксперименттік жануарларда бұрынғы ақаудың орнын анықтау 90 күнге дейін мүмкін болмады. Бұрын болған ақаудың орнында жетілген сүйек тіні анықталды. (сурет 13).
Сурет 13 Макропрепараттың радиографиясы төменгі жақтың қояны. Операциядан кейінгі 90 күндік бақылау тобы.
Сурет 14 Макропрепараттың радиографиясы төменгі жақтың қояны. Операциядан кейінгі 90 күндік бақылау тобы
Қорытынды. Осылайша, екі топтағы жануарлардың операциядан кейінгі кезеңді клиникалық бақылау нәтижесінде айтарлықтай айырмашылық анықталмады. Рентгенологиялық зерттеулер қорытындысы бойынша сүйек ақауы отандық наногидроксилапатит және сүйек коллагені негізіндегі композитті материалмен толтырылған, эксперименттік жануарларда операциядан кейінгі сүйек қуысындағы қарқынды репоративті регенерациясы анықталды. Бұл жағдайда эксперимент басталуынан 90 шы тәулікте пісіп жетілген сүйек тіні қалыптасты. бұрын пайда болды. Бақылау тобындағы қояндарда ,сүйек коллагені және ЮКОК компаниясымен гидроксилапатит негізіндегі биокомпозитпен пластика жасау және сүйек қуысын қалыптастыру 90-шы тәуліктен кейін сүйек ақауының қалпына келу үрдісі толығымен аяқталмаған болатын.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Мусиенко А.И., Мусиенко С. И., Кушнир Д.В., Мусиенко А.А. Комплексный подход к планированию лечения заболеваний пародонта фактором роста // Стоматология Казахстана. 2014. №3(4). С. 67-68.
- Сорокина, М. А. Разработка и оценка эффективности показаний к хирургическим методам лечения заболеваний пародонта: Дис... канд. мед. наук Воронеж, 2012. 170 с.
- Модина Т.Н., Вольвач Ю.Ю., Кащеев Б.В., Петрук А.В., Бабусенко Л.В. Комплексное лечение пациентов с генерализованным пародонтитом // Клиническая стоматология. 2015. №2. С. 14-17.
- Бисултанов Х.У. Сравнительная эффективность применения отечественных костнопластических материалов при лечении пародонтита: Автореф. дисс. ... канд. мед. наук Саратов, 2013. 24 с.
- Темирбаев М.А., Елемесова Ж.К., Бодыков Д.У., Дабынов Б.М., Алиев Е.Т., Мансуров З.А. Получение нанокристаллическогогидрококсиаппатита из природных ресурсов для регенерации костной ткани / / VIII международный симпозиум «Физика и химия углеродных материалов/наноинженерия». Алматы: 2015. С.171-172.
- Досматова К.Р., Темирбаев М.А., Мансуров З.А., Даулбаев Ч.Б. Сравнительный анализ нанокристаллического гидроксиапатита и его аналогов различного производства // Вестник АГИУВ. 2018. №3. С. 51-55.