Тұжырым: Энтеровирусты серозды менингит диагнозы мен сырқаттанған 55 балаға клиникалық және зертханалық зерттеулер жүргізілді. Энтеровирусты менингит негізінен көктем-жаз маусымдарында өте жиі тіркеледі және көбіне балабақша мен ерте мектеп жасындағы балалар арасында (72 пайызға дейін) кездесетіні анықталды.
Өзектілігі: Орталық жүйке жүйесінің (ОЖЖ) вирустармен зақымдануы бала денсаулығына және өміріне аса қатерлі. Жедел серозды менингиттердің көтерілісі кезеңінде энтеровирусты менингиттер жиі кездеседі. Қазіргі таңда серозды менингиттердің этиологиясында ЕСНО және Коксаки вирустарының өте маңызды орын алатындығы анықталған [1]. ХХ ғасырдың соңында және XXI ғасырдың басында вирусты менингоэнцефалиттердің құрылымы көптеген өзгерістермен толықтырылды, яғни нейроинфекциялардың негізгі қоздырғыштары – герпес, цитомегаловирусты инфекция, энтеровирусты инфекциялар және т.б. екендігі анықталды. Қазіргі уақытта вирустарға қарсы дәрілерді ерте қолдануға қарамай, герпесті менингоэнцефалиттер барысында кездесетін жоғарғы өлім (20%-ға дейін) мөлшері, ауыр резидуальды көріністердің анықталуы, ал қызылша менингоэнцефалиттері кезінде өлім мөлшерінің 10 20%-ға дейін болуы, ОЖЖ вирустармен зақымдануы инфектологияның аса өзекті мәселелерінің бірі екендігін көрсетеді [2, 3].
Ғылыми зерттеудің мақсаты: энтеровирусты серозды менингиттердің клиникалық көрінісі мен маусымдық ерекшеліктерін зерттеу.
Материалдар мен әдістер. Алматы қаласының №1 БҚЖАА-да «энтеровирусты серозды менингиттер» деген диагнозбен, емделген 55 балаларға клиникалық және зертханалық зерттеулер жүргізілді.
Нәтижелер және талқылау. Науқастардың 72%-н мектеп жасына дейінгі және мектеп жасындағы балалар құрады; ерте жастағы және ересек балалар сирек кездесті. 26 науқас балада қосымша және фондық аурулар анықталды: гипертензиондыгидроцефалды, тырыспа синдромдар, эписиндром және резидуальды-органикалық фон. Науқас балалардың 97% ауруханаға жедел жәрдем арқылы түсті, солардың 8% «жедел респираторлы вирусты инфекция, менингизм белгілері» деген диагнозбен жеткізілді.
Вирусты инфекцияның дамуына организімде көптеген қорғаныс механизімдері қарсылық жасайды: фагоцитоз, интерферон, макрофаг жүйесі. Зерттеу барысында мектеп жасына дейінгі және мектеп жасындағы балаларда энтеровиурсты инфекция көбіне ауыр түрде, яғни менингит, ал ересек балаларда жиі жеңіл қызба түрінде өтетіндігі анықталды. Ал ерте жастағы сәбилерде энтеровирусты инфекция менингоэнцефалиттің дамуына себепші болды. Бұл сәби организімнің реактивтілігімен және иммундық жүйе жағдайының әлі толық жетілмеуіне байланысты болуы ықтимал.
Науқастардың басым бөлігі (72,3%) ауруханаға аурудың алғашқы күндері түсті, оның 54% екінші күн.
Ауру барлық науқастарда жедел басталды, жалпы инфекциондық белгілердің пайда болуымен: дене қызуы 3838,5С-қа дейін (73%) көтерілумен, кей науқастарда 39-40С-қа дейін (27%). Дене қызуы негізінен 1-2 күн (61%) сақталды, ал 7% жағдайда 5 күнге дейін ұзарды. Бас ауру сезімі (76,8%) жылдам кері дамыды, орташа есеппен 2-3 күнге дейін ғана, тек 1 науқаста бір апта сақталды. Ауыз-жұтқыншақ шырышты қабатындағы қызару, «теңбілдену» 64% балаларда анықталып, 3 күн бойы сақталды.
Жеті науқаста серозды менингит герпетикалық баспамен бірге жүрді. 5 науқас бір тәулік бойы іш ауруына шағымданып, сұйық нәжіс күніне 6-7 ретке дейін болып, екі тәуліктен бір аптаға дейін сақталды.
Кей науқастарда (8 бала) көздің ақ қабығының қызаруы, көз алмасының ауру сезімі, жарыққа қарай алмау белгілері анықталды (2 күн бойы сақталды).
Екі науқаста аурудың екінші күні жәншаудағы тәріздес бөртпе пайда болды (1-2 тәулік сақталды), ал екінші балада геморрагиялық сипатта.
Улану белгілері әлсіздікпен, тынышсызданумен, тәбетің төмендеуімен сипатталды. Аурудың алғашқы күні 84% науқаста бір реттен 15 ретке дейін құсу пайда болды, кей жағдайда құсу 5 күнге дейін сақталды.
Бас миының қабықшасының қабынуы менингеальдық белгіліермен және жұлын – ми сұйықтығындағы (ЖМС) өзерістермен сипатталды.
Бас миының қабықшасының қабынуы науқастарда менингеальдық белгілер: желке бұлшық етінің қатаюы, Керниг және Брудзинский симптомдарымен анықталды. Желке бұлшық етінің қатаюы 100%, Керниг белгісі 50%, жоғарғы Брудзинский белгісі 28% жағдайда анықталды, ортаңғы және төменгі Брудзинский белгілері өте сирек анықталды. Менингеалдық белгілер 1-1,5 тәулік сақталды. ЖМС-да қабыну өзгерістері болса да, 3% жағдайда менингеалдық белгілер анықталмады. Ликвордағы клеткалардың көбеюі аса жоғары болмады, яғни 55% жағдайда 1 мкл-де 85±20 клетка, ал 45% жағдайда 1 мкл-де 62±15 клетка. 9 науқас балада цитоз мөлшері төрт-саннан құралды 1000 – 1735 клетка. Аурудың алғашқы (бірінші-екінші күн) күндері 77% жағдайда плеоцитоз нейтрофильды сипатта болды (нейтрофильдер мөлшері 60-95% аралығында). Алтыншы-жетінші күндері (қайта жасалған пункция қортындысы бойынша) плеоцитоз лимфоцитрлы болды, ал клеткалар мөлшері азайып, кейде қалыпты санға дейін төмендеді.
ЖМС полиморфты-ядролық лейкоциттердің басым болуы кез келген қабыну құбылысы кезінде дамитын процеске және ерте экссудативті кезеңдегі осы клеткалардың миграциялық белсенділігіне байланысты. Ликвордағы белок мөлшері 54% науқастарда 1,0 – 1,3 г/л дейін жоғарлады. Науқас ауруханаға келіп түскен кейін, 7-8 күні ликвор қалыпты жағдайға дейін тазарды.
Салыстырмалы диагностика кезінде пайда болған қиындықтар ЖМС қайта зерттеу барысында шешілді. Сонымен қатар науқастарға бактериологиялық және серологиялық зерттеулер жүргізілді, ал ол менингококкты инфекциямен салыстырмалы диагностика жүргізуде көмектесіп, қойылған диагнозды негіздеуге көмектесті.
Аурудың алғашқы күндері 10х109 /л 21х109 /л мөлшеріндегі лимфоцитоз сипаттағы лейкоцитоз анықталды. 12 науқаста нейтофилді лейкоцитоз (кей жағдайда жас клеткаларға дейін) және эритроцитардың тұну жылдамдығының (ЭТЖ) – 35 – 45 мм/сағ. дейін жоғарлауы анықталды.
Вирустарды бөліп алу және оларды типтендіру көптеген техникалық қиындықтар тудыратындықтан, қазіргі кезде вирусологиялық зерттеу қортындылары ерте диагноз қоюға көп септігін тигізбейді. Нәжістен вирустың бөлінуі антидене титрінің жоғарлауын анықтау үшін жасалатын серологиялық қанның қос сары суды зерттеу әдісінің нәтижесінсіз диагностикада аса маңызды орын алмайды. Сонымен қатар, вирусологиялық зертеудің оң және теріс қортындысы клиникалық көрініспен қатар қаралып негізгі шешімге әсер етуі керек.
Айқын диагностика жүргізілу үшін клиникалық көрініс пен эпидемилогиялық жағдай қатар қаралуы керек. Науқас балалардың 83%-да жедел респираторлы вирусты инфекциямен және серозды менингитпен сырқаттанған балалармен қарымқатынаста болғандығы, ал 14% жағдайда сырқаттың су жолымен жұққандығы (жабық және ашық су қоймалары, құдықтар) анықталды.
Энтеровирусты инфекцияға қарсы этиотропты емнің жоқтығы ем қолдануды қиындатады. Аурудың алғашқы күндері ауруханаға түскен кей науқастарға антибиотик тағайындалды (пенициллин), ол қайта жұлын сұйықтығын зерттеу қортындысына байланысты емнен алынды. Менингиттерді емдеу стандартқа сәйкес: дезинтоксикация, дегидратация емдерін қамтиды, яғни магний сульфат, лазикс, диакарб және 10-15% маннитол дәрілерінің жасына сай дозасымен жүргізілді. Тырыспаға қарсы финлепсин, седуксен, карбамезипин, ал ми қан айналысының өзгерісіне қарсы – кавинтон, актовегин, цинарезин тағайындалды. Комплексті терапия құрамына антигистаминді дәрілер, В витамин тобы кірді.
Қортынды:
- дәрігерлер арасында диагностика сұрақтары бойынша әліде білімнің жетіспеушілігінің барлығын көрсетті;
- Аурудың этиологиясы және жылдың маусымы арасында байланыс барлығы анықталды, яғни энтеровирусты менингиттердің жиі кездесуі көктем-жаз уақыты, ең жоғарғы көтерілуі шілде-тамыз айларында болады.
- мектеп жасына дейінгі және мектеп жасындағы балаларда энтеровирусты инфекция (72%) жекеленген менингит түрінде жүреді.
- менингеалды белгілер 97% науқастарда анықталып, негізінен желке бұлшық етінің қатаюы, Керниг және Брудзинский белгілерімен сипатталды.
- Энтеровирусты серозды менингиттердің бағаналық клиникалық көрінісі дене қызуының 38,5-39С-қа дейін (73%) көтерілумен, айқын бас ауру сезімімен (76,8%), қайталап құсумен (84%) сипатталды
- Негізгі клиникалық көріністер орта есеппен 2-4 күн (61%) сақталды.
Қолданылған әдебиеттер:
- Зинченко А. П., Острые нейроинфекции у детей: /Ленинград. 1986. 319 б.
- Носов С. Д., Инфекционные болезни у детей в прошлом и настоящем: / Ленинград. 1980. 131 б.
- Лещинская Е. В., Мартыненко И. Е., Папилова Е. И., Острые энцефалиты и менингоэнцефалиты вирусной этиологии у детей: /Методические рекомендации. – Москва., 1982. 112 б.