Кіріспе. Медицина қызметкерлерінің денсаулық жағдайының өзектілігі олардың қызметінің сапасы мен тиімділігі тек біліктілік пен материалдық-техникалық жабдықталуға ғана емес, сонымен қатар денсаулық жағдайына байланыстылығымен сипатталады[1].Заманауи жағдайларда өндірістік ортаның қолайсыз әсерлерінен бөлек медицина қызметкерлерінің тамақтану тәртібі, тамақтану ерекшеліктері, жеке өнімдер мен тағамдарды қабылдау жиілігі аса маңызды болып табылады.
Дүрыс тамақтану денсаулықты сақтаушы және адамның еңбекке қабілеттілігін жоғары деңгейде үстап түрушы факторлардың бірі екендігі жалпыға мәлім. Ол үшін тамақтану түрақты түрде тамақтық рационға биологиялық қүнды өнімдерді қосу арқылы қамтамасыз етілетін калориялылығы жағынан адекватты және дәрумендер, макро- және микроэлементтердің қүрамы бойынша балансталған болуы қажет. Медицина қызметкерлерінің тамақтануда биологиялық қүнды өнімдер мен тағамдарды төменгі жиілікте қолдануы аталған қызметкерлер тобының тамақтық статусының жеткіліксіздігіне дәлел бола алады[2]. Жүмыс орнының зиянды өндірістік факторлары тамақтану қүрылымы мен тәртібінің бүзылыстарына әкеліп соқтыруы мүмкін.
Зерттеу мақсаты. Оңтүстік Қазақстан облысы, Отырар аудандық емханасы медицина қызметкерлерінің тамақтану сипатын олардың денсаулық жағдайын қалыптастырушы фактор ретінде зерттеу.
Материалдар және әдістер. Медицина қызметкерлерінің тамақтану тәртібін бағалау ОҚО, Отырар аудандық емханасында жүргізілді. Мәліметтерді жинау үшін тамақтану туралы сүрақтарды қамтитын арнайы сауалнама қүрастырылды.
Нәтижелер және талқылау. Сауалнамаға жасы 25-56 аралығындағы 100 адам қатысты. Оның ішінде 46-әйелдер, 54-ерлер.
Дене салмағының индексіне байланысты сауалнама жүргізілгендердің тамақтану жағдайы төмендегідей қатынаста көрініс тапты: 40.9 %-ы қалыпты тамақтанады, 16,8 %-ы төменгі салмаққа ие, 15,2 %-ы бірінші дәрежелі семіздікке, 27,1-ы екінші дәрежелі семіздікке
шалдыққан. Сауалнама барысында медицина қызметкерлерінің көпшілігі (76%) дүрыс тамақтану мен тамақтану тәртібі жайлы білмейтіндігі анықталды. Тамақтану тәртібі жүйелі болу үшін үйде ғана емес, жүмыс орнында да қажетті жағдайлар жасалуы қажет. Іс жүзінде, барлығы жүмыс барысында ұгымды тамақтану үшін қажетті жағдай жасалмағандығын, ал шектен тыс еңбек жүктемесі тамақтануға қажетті уақытты бөлуге мүмкіндік бермейтіндігін белгілеген. Дәрігерлердің 76 %-ы жүмыс орнында, ал 23%-ы жақын орналасқан асханаларда түстенеді. Түскі асқа арналған уақыт белгіленуі бойынша жүмсалмайды. Оған себеп:қаралуға келген және ем қабылдап жатқан науқастардың көптігі, Көпшілігі тамақтану тәртібін ауыстыруды қажет етеді, тез жасалатын өнімдерді түрақты қолданады, үнемі тез тамақтануға мәжбүр, 48 %-ы дүрыс тамақтанудың маңыздылығын түсінбеген.
Сауалнамаға сәйкес медицина қызметкерлерінің тәулігіне үш реттен кем тамақтанатындығы анықталды. Бүл ретте медицина қызметкерлерінің көпшілігі (68%) үнемі тамақтану арасында 58 сағаттан көп емес үзіліс жасайды, бүл ас қорыту жүйесінің қызметіне зиянды әсер етуі мүмкін. 64,8 %-ы таңғы ас ішпейді, ал ішетіндер саны 36,2 % . 79,6 %-ы түскі үзілісті жібереді, тек 21,4 %-ы түскі үзіліс кезінде тамақ қабылдау тәртібін сақтайды. 52,4 %-ы ыстық
тағамдарды фастфуд өнімдерімен алмастырады.
«Тамақтану сапасын жақсартуға не кедергі жасайды ?» деген сүраққа медицина қызметкерлерінің 30,4 %-ы жақсы тамақ қымбат түрады, 22 %-ы уақыт жеткіліксіз, 34,5 %-ы өмір салтын өзгерту қиын, ал 15,1 %-ы қолайсыз жүмыс кестесі мен жүмыс көлемінің көптігін белгілеген.
Қорытынды. Медицина қызметкерлерінің өмір салты ағзаның функционалдық жағдайының қалыпқа келуін толығымен қамтамасыз ете алмайды. Аталған топ қызметкерлері арасында зиянды факторлар анықталды: Медицина қызметкерлерінің үштен бір бөлігінің тамақтануы ұгымсыз, жүйесіз болып табылады. Үнемі таңғы және түскі асты жіберіп алады, сонымен қатар жартысынан астамы қүрғақ өнімдерді қабылдайды. Бүл ретте сауалнама жүргізілген қызметкерлердің көпшілігі тамақтануды дүрыс үйымдастыруға, өз денсаулығын сақтау мен нығайтуға атсалыспайды. Анықталған факторлар елеулі түрде медицина қызметкерлерінің жүқпалы ауруларға қарсы түру қабілетін төмендетуі мүмкін, этиологиясы әр түрлі патологиялардың пайда болу қаупін жоғарылатады және түрақты еңбекке қабілеттілікке кедергі жасайды. Медицина қызметкерлерінің гигиеналық сауаттылығын көтеру өз уақытында тамақтану тәртібі мен дағдыларын түзетуге, салауатты өмір салтына ынталандыруды қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Әдебиеттер
П.А.Бакумов, Е.А.Зернюкова, Е.Р.Гречкина. Возможности оптимизации качества жизни медицинских работников,- Вестник ВолгГМУ.- Москва,2012 ,76 бет.
Н.Ю. Шибанова, Гигиеническая оценка фактического питания шахтеров Кузбасса: автореф. диссертация доктора мед. наук / Кемерово, 2008, 46 бет.