Другие статьи

Цель нашей работы - изучение аминокислотного и минерального состава травы чертополоха поникшего
2010

Слово «этика» произошло от греческого «ethos», что в переводе означает обычай, нрав. Нравы и обычаи наших предков и составляли их нравственность, общепринятые нормы поведения.
2010

Артериальная гипертензия (АГ) является важнейшей медико-социальной проблемой. У 30% взрослого населения развитых стран мира определяется повышенный уровень артериального давления (АД) и у 12-15 % - наблюдается стойкая артериальная гипертензия
2010

Целью нашего исследования явилось определение эффективности применения препарата «Гинолакт» для лечения ВД у беременных.
2010

Целью нашего исследования явилось изучение эффективности и безопасности препарата лазолван 30мг у амбулаторных больных с ХОБЛ.
2010

Деформирующий остеоартроз (ДОА) в настоящее время является наиболее распространенным дегенеративно-дистрофическим заболеванием суставов, которым страдают не менее 20% населения земного шара.
2010

Целью работы явилась оценка анальгетической эффективности препарата Кетанов (кеторолак трометамин), у хирургических больных в послеоперационном периоде и возможности уменьшения использования наркотических анальгетиков.
2010

Для более объективного подтверждения мембранно-стабилизирующего влияния карбамезапина и ламиктала нами оценивались перекисная и механическая стойкости эритроцитов у больных эпилепсией
2010

Нами было проведено клинико-нейропсихологическое обследование 250 больных с ХИСФ (работающих в фосфорном производстве Каратау-Жамбылской биогеохимической провинции)
2010


C использованием разработанных алгоритмов и моделей был произведен анализ ситуации в системе здравоохранения биогеохимической провинции. Рассчитаны интегрированные показатели здоровья
2010

Специфические особенности Каратау-Жамбылской биогеохимической провинции связаны с производством фосфорных минеральных удобрений.
2010

Дара жарнақты тұқымдас өсімдіктердің онтоморфогенезі

Ауылшаруашылық өсімдіктерін өсіріп, олардан жоғарғы сапалы өнім алу байырғы кезең- нен адамзаттың қызығушылығын арттырып келе жатқандықтан, олардың биологиялық ерекше- ліктерін, яғни өсу және дамуын, физиологиясын зерттеу мақсаттары алға қойыла бастады. Өсімдіктің өсу мен дамуына әсіресе жарықтың, температураның, судың мөлшерінің айтарлық-тай тигізетін әсері зор болғандықтан аталған қоршаған орта факторларын жан жақты зерттеуді қажет етеді. Сондай - ақ, мүндай өсімдіктерді одан әрі мәдени жағдайға енгізу барысында түрлердің онтоморфогенез ерекшеліктерін анықтау ең басты мәселе боп табылады [1;2].

Жұмысгың мақсаты: Ауылшаруашылық өсімдік түқымдарының өсуі мен өну динами- касына және биологиялық даму ерекшелігіне жарықтың, әртүрлі температураның және судың әртүрлі мөлшерінің әсерін анықтап, in vitro жағдайында олардың жастық қүрылымын зерттеп, сипаттама беру.

Зерттеу обьектілері мен әдістері: Дара жарнақтылардан бидай (Triticum), жүгері (Zea mays), жуа (Allium) өсімдік түрлері алынды. Зертхана жағдайында түқымның өну қарқындылы-ғын анықтау үшін алдымен түқымның таза салмағы өлшеніп алынып, оның сапалығы анықтал-ды [3;4;5]. Түқымның өнуі мен өсу динамикасын бақылау М.К. Фирсова [6] әдісі арқылы жүзеге асырылды.

Бидай (Triticum L.) өсімдігінің жастық кезеңдері. Өскін (Р) - Петри табақшасында түқымның өнуі. Түқымда ең алдымен үрық тамыршасы дамиды, үзындығы - 0,6мм, ені - 0,1мм. Ювенильдік кезең (J) - Өсімдік биіктігі - 0,7мм, ені - 0,2 мм. Бүл даму кезеңінде өсімдікте бір ғана нағыз жапырақ дамиды.

Жапырақ тақтасы үшкір - ине тәрізді қылқанды жіңішке болып келеді. Жапырақ тақтасы- ның үзындығы - 3,8мм, ені - 1,1мм-ге жетеді. Жапырақ сағағы 0,3мм-дей болады. Өсімдіктің одан әрі даму барысында екі, үш жапырақтары жетіледі. Пайда болған жапырақтар бүрынғы жапырағына қарағанда едәуір өзгереді. Осы уақыттағы өсімдіктің биіктігі - 5,8-6мм шамасында болады. Ал гипокотиль одан әрі үзарып (0,3-0,6мм), қалыңдай түседі. Осы кезде өсімдікке бірінші және екінші реттік бүйірлік тамырлар қалыптасады. Негізгі тамыры қалыңдайды, жуандығының үзындығы 2,0 мм шамасында болады. Тарамдалған бірінші реттік бүйірлік тамырларының үзындығы 0,3-0,5 мм болса, екінші реттік бүйірлік тамырлары 0,4-0,9 мм-дей болады.

Имматурлық кезең (Im) - Бидай өсімдігінің биіктігі 7,2мм. Бүл кезде жапырақ саны 4-5 ке жетеді. Жапырақтың барлық бөліктері (сағақтың үзындығы, жапырақ тақтасының көлемі) үлғайып өседі. Жапырақ тақтасының жалпы үзындығы - 6,5мм, ал ені - 0,3 мм-ді қамтиды.

Имматурлық кезеңде жерүсті бөліктерімен қатар жерасты бөліктері де өсімдіктің жерасты бөлігінің даму кезеңінде қарқынды дамитындығы аңғарылады. Даму барысында тамыр мойны мен негізгі тамырдың базальды бөлігі қалыңдай түседі.

Негізгі тамыр топыраққа тереңдей ене отырып, оның үзындығы 4,0-5,5мм-ге жетеді. Бірінші реттік бүйірлік тамырларының үзындығы - 2,8 мм болса, ал екінші реттік тамырларының үзындығы - 3,5-3,8 мм шамасын қамтиды. Осы кезде тамыр жүйесі - шашақты, тарамданған. Сабағы қуыс, жүмыр, жапырағы таспа тәрізді, сағағы сабағын орай орналасқан болып келеді [22].

Жүгері (Zea mays) өсімдігінің жастық кезеңдері. Өскін (Р) - Түқым Петри табақшасын-да өнді. Дамып жетілген түқымжарнақтың пішіні жіңішке келген, үзындығы 1,9 мм, ені 0,1мм-ге тең болады. Анық байқалатын гипокотильінің үзындығы 0,8 - 1,0 мм-ден аспайтын негізгі тамырға бастама береді. Осы кезден бастап-ақ, негізгі тамыр әлсіз, жіңішке бірінші реттік бүйірлік тамырларына қалыптастыра бастайды.

Ювенильдік кезең (J) - Бүл кезеңде өсімдіктің биіктігі 3,5-4,0 мм. Осы кезде түқымжарнақ- тары тіршілігін жоймастан, екі рет саусақты тілімделген бір нағыз жапырағын қалыптастырады. Жапырақ тақтасының үзындығы - 2,3 мм, ені - 0,2 мм. Негізгі тамыры ақшыл, сабақпен жалғасқан жерінен бастап жуандай түскен. Алғашқы пайда болған негізгі тамырдың үзындығы 7,0 мм-ге жете 7,0 мм-ге жетеді. Ювенильдік даму кезеңінің алғашқы сатысынан бастап-ақ, негізгі тамырдың базальды бөлігі жуандап, бүйірлік тамырлары қалыптаса бастайды, оның үзындыгы 1,31,7 мм-ге тең болады.

Орта жастық ювенильдік кезең (J1, J2) - өсімдіктің жалпы биіктігі 2,0-4 мм-ге жетеді. Өсімдік бүл кезеңде бір жапырақ жағдайында. Жапырақ тақтасы ювенильдік кезеңнің бастапқы сатысымен салыстырғанда күрделенеді. Жапырақ көлемі өскен сайын, оның үзындығы 3,2 - 4,5 мм, ені 0,3-0,5 мм аралығын қамтиды. Негізгі тамыры жақсы жетіліп, топырақтың тереңдеу қабатына 4,2 мм-дей енеді. Негізгі тамырының тарамдалу нәтижесінде, бірінші реттік бүйірлік тамырларының үзындығы 2,5-3,3 мм-ден аспайды.

Имматурлық кезең (Im1,Im2) - Жас имматурлық өсімдіктің биіктігі 4,2-5,5 мм шамасында. Жапырақ санының көбеюі мен олардың бір қатарда, яғни горизонтальды бағытта орналасуы өсімдіктің имматурлық кезеңге өтуінің дәлелі.

Өсімдіктің алғашқы жапырағының пішіні ювенильдік өсімдікке қарағанда жоғарғы дәрежеде күрделене отырып, бірінші және екінші реттік қатарға жіктеледі. Жапырақтар саны 4-5 - ке жете отырып, олардың орташа үзындықтары 16,8 мм мен ені 0,6 мм-ге өзгереді. Жапырақ сағағы өз кезегінде 1,5 мм-ге тең болады. Жүгерінің тамыр жүйесі - шашақ, қосалқы тамырлары болады. Қосалқы тамырының үзындығы 3,3 - 3,8 мм болады.

Батун пияз (Allium fistulosum) өсімдігінің жастық кезеңдері. Өскін (Р) - Түқым Петри табақшасында өнді. Өскіннің биіктігі - 0,8-1,3 мм, негізі түқымның түсі қара, алғашқы 1 түқымжарнақ жетіледі. Олардың үзындығы - 1,2 мм, ені - 0,1 мм болады. Жапырағы өте әлсіз, үзындықтары 1,7 мм-ден аспайды. Негізгі тамырдың түсі ақшыл, үзындығы - 2,1 мм.

Ювенильдік кезең (J) - Ювенильдік кезеңде өсімдіктің биіктігі - 3,5 мм-ге жетеді. Бүл даму кезеңінде өсімдікте бір ғана нағыз жапырақ дамиды.

Бүл кезеңде түқымжарнағы әліде болса тіршілігін сақтайды. Жапырақ тақтасы - жіңішке ине тәрізді болып келеді. Жапырақ тақтасының үзындыгы 3,3 мм болса, ені 0,1 мм-ге жетед 0,1 мм-ге жетеді. Жапырақ сағағының үзындығы 0,2 мм шамасына жақындайды.

Негізгі тамыры топырақ қабатына 2,5 мм тереңдікте енеді.

Ювенильдік кезеңде негізгі тамырдың тарамдалуы байқалады. Негізгі тамырдың базальды бөлігінен 0,8 мм-дей төмен орналасқан үзындығы 0,5 мм болатын бірінші реттік тамырлары қалыптаса бастайды. Тамыр жүйесі негізінен шашақ тамырлы.

Имматурлық (Im) - кезеңге жеткен жоқ. Өсімдіктің тамыр жүйесінің тарамдалуы өте төменгі дәрежеде болса да, қысқа тамырсабақты - шашақты тамыр жүйесі дамиды.

Қорытынды. Зерттеу объектілерінің биологиялық, экологиялық ерекшелігі және олардың шығу тегі мен таралу аймақтары анықталып, түрлерге ботаникалық сипаттама берілді.

Әдебиеттер

  1. .Ағелеуов Е., Дөненбаева К., Агитова К., Иманқүлова С. Ботаника. Өсімдіктер анатомиясы мен морфологиясы. Алматы «Санат» 1998. - 368 бет.
  2. .Мухитдинов Н.М., Бегенов Ә., Айдосова С. Өсімдіктер морфологиясы мен анатомиясы. Алматы, 1993. - 340б.
  3. .Лищук С.С. Методика определения массы семян//Бот.журн. -1991.- Т. 76, № 11. - С. 1623-1624.
  4. .Сикура И.И., Сырица Л.П. Методика изучения онтогенеза //Рекомендация по изучению онтогенеза интродуцированных растений в Ботанических садах СССР. - Киев, 1990. - С. 9 - 16.
  5. .Байтулин И.О. Строение и работа корневой системы растений. - Алма Ата: Наука, 1987. - 252 с.
  6. .Фирсова М.К. Методы исследования и оценки качества семян. - М.: Наука, 1975. - 365 с.

Разделы знаний

Биология

Биология бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдарында жарияланған  ғылыми және тәжірибелі биология бойынша көптеген мақалалар мен баяндамаларды таба аласыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында қазіргі билогияның негіздері, тарихы,  зерттеу бағыттары мен ғылыми зерттеулердің нәтжелері және биология ғылымының басқа да бөлімдері жайлы толық анықтама береді.

Медицина

Совокупность наук о болезнях, их лечении и предупреждении.

Педагогика

Бұл бөлімде сіздер педагогика пәні бойынша көптеген тақырыптарға арналған мақалалар мен баяндамаларды таба аласыз. Бұл мақалалар сіздерге түрлі педагогика жайлы ғылыми жұмыстарды жазуға бағыт-бағдар бере отырып, жаңа ғылыми ашылымдар мен тәжірибелік зерттеулердің нәтижелерін танып-білуге көмектеседі.

Психология

Психология бөлімінде психология пәні, міндеттері мен мақсаттары, психикалық құбылыстардың пайда болу заңдылықтары, психология бөлімінің тармақтары, психология ғылымының пайда болу тарихы, қалыптасуы және психологияның басқа да тақырыбындағы қызықты мақалаларды таба аласыздар. 

Социология

 Бұл бөлімде социология немесе әлеуметтану ғылымы жайлы, қоғамның қалыптасуы, жұмыс істеуі және даму заңдылықтары туралы мақалалар қарастырылған. 

Тарих

Бұл бөлімде сіздер тарих ғылымының түрлі тақырыбына жазылған көптеген ғылыми мақалаларды таба аласыздар. Бұл мақалалар сіздерге рефераттар мен баяндамаларды жазуға көмектеседі.

Техникалық ғылымдар

Мұнда келесідей ғылыми мақалалар жарияланады: физика-математикалық , химиялық, гелогия-минерология, техникалық және гуманитарлық ғылымдардың өзекті  мәселелері, ғылыми конференциялардың, семинарлардың материалдары, ғылыми-техникалық комиссияның қағидалары, техникалық білімнің мәселелері.

Филология

 Бұл бөлімде филология пәні жайлы, филологияның түрлі тақырыбына жазылған мақалалардың жиынтығы қарастырылған. 

Философия

Қазақстанның ғылыми журналдарында жарияланған  философия пәні бойынша ғылыми мақалалар. Бұл бөлімде қоғам тану жайлы көзқарастар, сонымен қатар қазақ халқының ұлы тұлғаларының философиялық көзқарастары келтірілген.

Халықаралық қатынастар

Халықаралық  қатынастар  бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында халықаралық қатынастарды дамытудың жолдары мен оларды дамытудағы негізгі алғышарттарды қарастырады. Халықаралық экономикалық қатынастардың мемлекетті дамытудағы ролі мен маңызын ашып көрсетеді.  Мұнда сіздер халықаралық қатынастар, сыртқы экономикалық саясат тақырыбы бойынша көптеген материалдарды таба аласыздар.  

Экология

Экология

Экономика

Экономика бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында материалдық игіліктерді өндіру, айырбастау, бөлу және тұтыну үрдісі кезінде адамдар арасында пайда болатын өндірістік қатынастарды дамытудың жолдарын қарастырады.  Мұнда сіздер экономика, экономикалық теория тақырыбы бойынша көптеген материалдарды таба аласыздар.  

Құқық

Құқық бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында құқық туралы жалпы түсінікті ашады, құқықтық қоғамның қалыптасып дамуы жайлы және оның маңызын қарастырады. Мұнда сіздер құқық пәні тақырыбында жазылған көптеген материалдарды таба аласыздар.