Түйін
Мақалада акушерлік қан кету жүктілік кезінде иммунологиялық жүйенің өзгеруімен тромбоциттер ақуыздарына, тамырлы эндотелийге аутоантиденелердің төмендеуімен байланысты болуы мүмкін. Аутоантиденелер құрамындағы өзгеріс босанғаннан кейінгі кезеңде қан кетудің патогенезіне иммунологиялық механизмдердің қатысатынын көрсетеді. Осылайша, босану паритетінің ұлғаюымен босанғаннан кейін коагулопатиялық қан кетудің даму тәуекелі жоғарылайды, осыған байланысты көп тырысқан әйелдерді босанғаннан кейінгі қан кетудің пайда болуы бойынша тәуекел тобына жатқызу қажет. Ал бұл өз кезегінде әйелдердің осы контингентінің акушерлік қан кету жағдайларында шұғыл көмек көрсету кезінде қажетті емдеу іс-шаралар кешенін анықтайды.
Кілт сөздер: босанғаннан кейінгі қан кету, ана өлімі, гемостаз жүйесі.
Өзектілігі.
Акушерлік қан кетулер ана өлім жітімі құрылымында жүктілік пен босануға байланысты ана өлім жітімі құрылымында бірінші орын алады. Олардың меншікті ауырлық күші 32,3% құрайды. Осы топта қайтыс болған әрбір үшінші адам – акушерлік қан кетудің өлімге әкелетін нәтижесі. Акушерлік қан кетулер ана өлімінің, әйелдердегі постегеморрагиялық асқынулар мен мүгедектіктің басты себептерінің бірі болып табылатыны белгілі. Осы акушерлік патологияның дамуының патогенетикалық механизмін ерте болжау мақсатында бірқатар зерттеулер жүргізілгендігін атап өткен жөн, алайда бұл әдістерді қолданудың сенімділігі мен тиімділігі жеткіліксіз, бұл осы бағытта ғылыми зерттеулерді жалғастыруды қажет етеді.
Зерттеудің мақсаты – босанғаннан кейінгі кезеңде қан кету бойынша қауіп тобындағы жүкті әйелдерде гемостаз жүйесін анықтау және талдау жүргізу.
Материалдар мен әдістер.
Жұмыс барысында босанғаннан кейінгі кезеңде қан кету қаупі бар 40 әйелге сауалнама жүргізілді: преэклампсиямен, акушерлік асыфқанған анамнезбен (жүрек қан-тамыр жүйесі аурулары, зәр шығару жүйесі аурулары, гипертониялық жағдайлар, азсулылық, көпсулылық, қағанақ қабығының мерзімінен ерте жарылуы, анемия, босану паритетінің (6 және одан көп болуы), әйел жасының 40 жастан асуы, көп ұрықты жүктілік.
Олар босану нәтижесіне байланысты 2 топқа бөлінді: негізгі және салыстырмалы. Негізгі топқа босану және босанғаннан кейінгі кезеңде қан кетумен асқынған 24 әйел кірді, салыстыру тобына қан кету қаупі бар 16 әйел кірді, оларда босану кезінде қан жоғалту физиологиялық болды.
Бақылау тобы ретінде жүктілік және босанудың физиологиялық ағымы бар 30 жүкті әйел тексерілді.
Босану кезіндегі қан жоғалту дене салмағының 0,5% -нан немесе айналымдағы қан мөлшерінің 10% -дан аз 500 мл-ге дейін болуын физиологиялық деп саналды. Патологиялық қан жоғалту ретінде босану кезінде босану жолдары арқылы 500 мл және одан да жоғары қан кету, ал кесар тілігінен кейін 1000 мл және одан да көп қан жоғалту қабылданды (ҚР ДСМ акушерлік және гинекология бойынша бұйрық, 2017 ж.). Қан жоғалуы гравиметриялық әдіспен және өлшенген сыйымдылықты өлшеу арқылы есептелді (шыныаяқ, науаға жинаумен).
Барлық пациенттер жалпы қабылданған критерийлер бойынша жалпы акушерлік анамнезін жинадық, динамикада коагулограмма мен тромбоциттер гемостазын кеңейтілген зерттеуін жүргіздік.
Зерттеу нәтижесі.
Зерттелген әйелдердің жасы 20-дан 42 жасқа дейін болды, негізгі топта орташа жас шамасы 32,00,5 жас, салыстырмалы топта 29,01,5 жас және бақылау тобында 26,52,5 жасты құрады.
Негізгі топтағы акушерлік анамнез 17% жағдайда медициналық түсік жасатумен, 42% жағдайда – өздігінен түсікпен, 4,2% жағдайда – ұрықты кенеттен жоғалту синдромымен асқынған. Салыстырмалы топта медициналық түсік жасату 13% жағдайда, 32% жағдайда өздігінен түсік жасату, 10% жағдайда бақылау тобында түсік жасату және 13,3% жағдайда түсік жасату орын алды.
Негізгі топтағы 5 (21%) пациентте және салыстырмалы топтағы 3 (19%) әйелдерде мерзімінен бұрын босану болған. Бақылау тобында барлық әйелдерде жүктілік мерзімінде босанумен аяқталған. Табиғи жол арқылы босану келесідей жүрді: негізгі топта – 18 (75%), салыстырмалы топта – 14 (88%), бақылау тобында – 100%. Негізгі топта жедел түрде кесар тілігі 25%, салыстырмалы топта – 12,5% арқылы босандырылған.
Соматикалық анамнезді талдау келесідей мәліметтерді көрсетті: негізгі топта анемия 20 жүкті әйелдерде жиі кездеседі (83,3%), 3 (12,5%) әйелдерде жасырын пиелонефрит, қағанақ қабығының мерзімінен бұрын жарылуы – 3 (12,5%), варикозды аурулар – 5 (21%), 2-3 дәрежелі семіздік – 7 (29%) жағдайда кездесті. Салыстырмалы топта соматикалық аурулардан анемия 9 (56%), 3 (19%) әйелдерде жасырын пиелонефрит, 2 (12,5%) қағанақ қабығының мерзімінен бұрын жарылуы, 1 (6%) -да варикозды ауру және семіздіктің 2-3 дәрежесі 1 (6%) сәйкесінше кездесті. Жүктіліктің преэклампсиямен асқынуы негізгі топта 1 6 (66,7%) әйелде, салыстырмалы топта – 9 (56,25%) пациентте анықталды. Осы кезеңде айтып кететін жағдай ауыр преэклампсия 11 (45,8%) және 5 (31,2%) жүктілік ағымын патологиялық ағымға ауыстырған.
Қалыпты орналасқан плацентаның мерзімінен бұрын бөлінуі негізгі топта 5 (21%) және бақылау тобында 1 (6%) жағдайда байқалды.
Осылайша, преэклампсия сияқты жүктіліктің асқынуы негізгі топта және салыстыру тобында бірдей жиілікте (p> 0,1) кездескен, бірақ бақылау тобына (p <0,05) қарағанда едәуір жиі кездесті.
Босану және босанғаннан кейінгі кезеңде қан кету негізгі топта қан кету мөлшеріне байланысты 0–499 мл – 0%, 500–999 мл 75% жағдайда, 1000–1499 мл 21% жағдайда, 1500 мл – ден астам – 4% кездесті. Негізгі топтағы қан кетудің мөлшері 500-ден 2500 мл-ге дейін (орта есеппен 938 мл), салыстырмалы топта босану кезіндегі қан кету физиологиялық болды және 150-ден 800 мл-ге дейін өзгеріп отырды (кесарь тілігі кезінде) орташа есеппен алғанда 350 мл, ал бақылау тобында қан кету мөлшері 150-ден 280 мл-ге дейін (орташа -210 мл) жеткен.
Анықталған популяцияның барлық әйелдерінде гемостаздың өзгеруі: РФМК тұрақты жоғарылауы, Д- димер, тромбоциттер агрегациясы байқалды, бұл созылмалы тамырішілік шашыранды қан ұю синдромының болуын көрсетті. Клиникалық түрде бұл жүкті әйелдерде преэклампсиямен, қалыпты орналасқан плацентаның мерзімінен бұрын сылынуы сияқты асқынулардың дамуымен сипатталды (p<0,05).
Салыстырмалы топта босану кезінде физиологиялық қан жоғалту кезінде, әйелдердің 94% -ында гемостаз жүйесінде ауытқулар анықталмаған.
Тромбоциттер антигендеріне, туған ДНҚ-ға және тамырлы эндотелийдің аутогендік ақуыздарына, олар иммунологиялық жүйеде туылғандар саны мен қан жоғалту көлеміне байланысты өзгеріс енгізді.
Тромбоциттер антигендеріне, туған ДНҚ-ға және тамырлы эндотелийдің ангиогендік ақуыздарына аутоантиденелердің қан сарысуындағы төмендеуі анықталды. Аутоантиденелердегі бұл өзгерістер гемоста- зиограмма көрсеткіштерімен байланысты.
Қанмен ауыратын науқастарды қарау кезінде жүргізілген аутоантиденелердің 24 талдауларының 9 (37,5%) шартты нормаға қатысты төмендегенін көрсетті, бұл ең алдымен TrM-ға аутоантиденелерге (96%) қатысты болды және көптеген жағдайларда нормадан айтарлықтай ауытқулар байқалды. Көптеген аутоантиденелердің тепе-теңдігі денені тазартудың тұрақтылығын және табиғи катаболизм өнімдерімен мас болуды жоюды қамтамасыз ететіні белгілі. Осыған байланысты аутоантиденелер өндірісінің патологиялық төмендеуі сөзсіз организмде жасуша ыдырау өнімдерінің шамадан тыс жинақталуымен бірге жүретіні қисынды.
Соңғысы, өз кезегінде, ағзаның баяу прогрессивті созылмалы «иммуномобилдік» интокси-кациясын тудыруы мүмкін, бұл міндетті түрде бауырдың, бүйректің, қан тамырларының, жүкті әйелдің басқа мүшелері мен жүйелерінің жұмысына әсер етеді және акушерлік асқынулардың патогенезіне тікелей байланысты болуы мүмкін.
Қорытынды.
Осылайша, акушерлік қан кету жүктілік кезінде иммунологиялық жүйенің өзгеруімен тромбоциттер ақуыздарына, тамырлы эндотелийге аутоантиденелердің төмендеуімен байланысты болуы мүмкін. Аутоантиденелер құрамындағы өзгеріс босанғаннан кейінгі кезеңде қан кетудің патогенезіне иммунологиялық механизмдердің қатысатынын көрсетеді.
Әдебиеттер
- Кулбаева, С.Н. Особенности изменения уровня регуляторных аутоантител при акушерских кровотечениях в зависимости от паритета родов [Электронный ресурс] : монография/С. Н. Кулбаева. - Электрон. текстовые дан. ( 1,19Мб). - Шымкент : ЮКГФА, 2016. - 103 с. 1экз.
- Акушерские кровотечения [Электронный ресурс]: учебное пособие/С.Н. Кулбаева [и др.]. - Электрон. текстовые дан. (818Кб). - Шымкент : ЮКГФА, 2016. - 95 с.1экз.
- Gauri Bapayeva, Zoya An, Alberta Bacci., Основные причины материнской смертности в акушерской практике: первый опыт и итоги конфиденциального аудита в Республике Казахстан Entre Nous. – 2011. № 74. С.16-17.
- Радзинский В.Е., Жуковский Я.Г., Оленев а М.А., и др. Кровотечение в акушерстве. Перспективы современных технологий // Материалы VІІІ Всероссийского научного форума «Мать и дитя». 3- 6 октября. М., 2006. – С. 214 – 215.