Психоневрологиялық бұзылулары (ПНБ) бар балалардағы ауыз қуысы мүшелері мен тіндерінің жай- күйі туралы қолда бар әдеби мәліметтер пародонт ауруларының жоғары таралуын көрсетеді, ал ангарымдамалык қолданыстағы әдістері балалардың осы ауыткуларында жеткілікті бейімделмеген [1]. Соңғы онжылдықтарда еркіді радикалды үрдістердін мәселесі кеңінен зерттелуде, олардың нозологияларда негізгі рөлі әртүрлі, сондай-ақ антиоксиданттық қорғаныс жүйесінің олардың теріс әсерін тиімді тежеу қабілетімен дәлелденді. Тотығу стрессінің" нәтижесінде ауыз куысынын аралық эпителий мен іргелес дәнекер тінінің жасушаларының өлімі, тістердің байламды аппараттарының бұзылуы және олардың патологиялық қозғалғыштығы, регенерация үрдістердін бұзылуы, периодонтальды қалталардың пайда болуы және сүйек тінінің төмендеуі байқалады [2].
ПНБ-тын балаларда жиілуі зерттеу мәселесінін өзектілігін көрсетеді және әр түрлі жастардагы балалардын пародонт аурулары кезінде ауыз сұйықтығының параметрлерін зерттеу қажеттілігін талап етеді, бұл пародонттағы метаболикалық бұзылыстарды қалыпқа келтіруге бағытталған емдеу-профилактикалық және гигиеналық шаралар кешенін жасауға мүмкіндік береді.
Зерттеудің мақсаты.Ауыз қуысының гигиенасы және зерттелетін контингенттің пародонто- логиялық мәртебесі арасындағы корреляциялық талдау үшін ПНА бар балалардың ПРО -және антиоксиданттық белсенділігінің жағдайын зерттеу болды.
Зерттеу материалдары мен әдістері. Қойылған міндетті шешу үшін 8-18 жас аралығындағы 88 балаларға клиникалық-зертханалық тексеру жүргізілді, оларды төрт топқа бөлді. Бірінші тәжірибелік топты (Т1) ПНА бар 8-12 жастағы 26 бала құрады, екінші тәжірибелік топты (Т2) ІҚЖ бар 13-17 жастағы 22 бала құрады. Бірінші бақылау (К1) – 8-12 жастағы 20 дені сау бала және екінші бақылау тобы (К2) – 13-17 жастағы 20 дені сау бала. Балаларды тексеру клиникалық және зертханалық әдістерді қамтитын сызба бойынша жүргізілді. Аралас сілекей суйығын таңертең аш қарынға алынды, алынған суйыкта липидтердің асқын тотығу көрсеткіштерін аныкталды.Липидтердің (майлардың) ауыз сұйықтығындағы асқын тотығу үрдістерінің белсенділігі тиобарбит қышқылымен (ТБК - СТ) серпіліске түсетін өнімдерінің саны бойынша бағаланды (В. С. Камышников, 2004) [4]. . Антиоксиданттық жүйенің жағдайын зерттеуге SH топтары анықталды [5]..
Зерттеу нәтижелері және оларды талқылау. Тәжірибелік және бақылау топтарындағы балалардың ауыз қуысы гигиенасының жай-күйі туралы деректер 1-кестеде келтірілген.
Кесте 1.Тәжірибелік және бақылау тобындағы балалардағы ауыз қуысының гигиеналық жағдайын бағалау
|
Кіші топтар Ohi-s мәндері* |
Кіші топтар Т1 (%) |
Кіші топтар Т2 (%) |
Кіші топтар Б1 (%) |
Кіші топтар Б2(%) |
|
0,0-0,6 |
20,0+3,44 |
40,91+5,84 |
45,0+5,67 |
65,0+5,87 |
|
0,7-1,6 |
44,0+4,66 |
27,27+4,01 |
40,0+3,65** |
25,0+3,91** |
|
1,7-2,5 |
28,0+3,89 |
22,73+3,95 |
15,0+2,02 |
10,0+2,65 |
|
2,6-6,0 |
8,0+1,76 |
9,09+1,34 |
0 |
0 |
Green-Vermillion гигиеналық индексі (1964); ** t өлшемі бойынша Р<0,05 мәні.
Зерттелген балалар тобында пародонт ауруының келесі таралуы анықталды (Кесте 2).Т1 кіші тобында балалардың 48,0+3,76% – да ауырлығы жеңіл дәрежедегі созылмалы гингивит, 28,0+2,11% – да орташа ауырлықтағы гингивит, 4,0+1,02% – да жергілікті пародонтит, 24,0+2,11% - да сау пародонт анықталды.Т2 кіші тобында балалардың 39,13+3,78% – да ауырлығы жеңіл дәрежедегі созылмалы гингивит, 4,54+1,67% – да орташа ауырлықтағы гингивит, 56,33+5,30% - да сау пародонт анықталды. Б1 кіші тобында балалардың 20,0+3,38% – да ауырлығы жеңіл дәрежедегі созылмалы гингивит, 10,0+2,03% – да орташа ауырлықтағы гингивит, 70,0+3,86% - да сау пародонт анықталды. К2 кіші тобында балалардың 20,0+3,43% – да ауырлығы жеңіл дәрежедегі созылмалы гингивит, 5,0+1,23% – да орташа ауырлықтағы гингивит, 75,0+5,37% - да сау пародонт анықталды.
Кесте 2.Тәжірибелік және бақылау тобындағы балалардағы пародонт ауруының таралу жағдайы
|
Пародонт ауруының таралу жағдайы |
жергілікті пародонтит |
жеңіл дәрежедегі созылмалы гингивит |
орташа ауырлықтағы гингивит |
сау пародонт |
Жалпы саны |
|
Т1 |
1 |
7 |
12 |
6 |
26 |
|
Т2 |
1 |
9 |
12 |
- |
22 |
|
Б1 |
2 |
4 |
14 |
- |
20 |
|
Б 2 |
1 |
4 |
15 |
- |
20 |
Зерттеу нәтижелеріне сәйкес, 8-12 жастағы балалардың бақылау тобының ауыз сұйықтығындағы ТБК-РП (малон диальдегид – МДА) құрамы 0,61±0,03 мкмоль/г ақуызды, 13-17 жастағы балалардың бақылау тобында - 0,67±0,04 мкмоль/г ақуызды құрады. 8-12 жас аралығындағы балалардың бақылау тобының ауыз сұйықтығындағы SH-топтарының деңгейі 0,12±0,01 ммоль/г ақуызды, ал 13-17 жас аралығында 0,14±0,01 ммоль/г ақуызды құрады. ПНС бар балалардың ауыз сұйықтығында еркін радикалды тотығудың активтену процесі байқалды. Сонымен, бірінші топтағы балалардың аралас сілекейіндегі MДA коюлануы бақылаумен салыстырғанда 81,3% - ға (p<0,01) артты. Екінші топтағы балалардың оның деңгейі 93,6% - ға артты (р<0,01). 8-12 жастағы балалардың аралас сілекейіндегі тиол топтарының құрамы бақылау тобымен салыстырғанда 35,2% - ға (p<0,05) төмендеді, ал екінші топтағы балалардағы сульфгидрил топтарының концентрациясы бақылаудан 50,3% - ға (р<0,01) төмен болды.
Қорытынды. Осылайша, зерттеу нәтижелері бойынша әртүрлі жастағы ПНС бар балалардың аралас сілекейінде "тотығу стрессінің" қарқынды дамуы байқалды, бұл тиобарбит қышқылымен реакцияға түсетін липопероксидацияның қайталама өнімдерінің пайда болуымен дәлелденді. Оттегінің улы түрлерінен (SH топтары) қорғанудың ферментативті емес механизмдері төмендеді, бұл біздің ойымызша, ПНА бар балалардағы пародонт патологиясының ағымын күшейтеді. Бұл бұзылулар Т2 тобына қатысты пародонт ауруларының аз таралуына қарамастан, Т1 тобындағы балаларда анағұрлым айқын.ПНС бар балалардың ағзасындағы сульфгидрил топтарының жалпы жетіспеушілігі радикалды қорғаныстың мүмкіндіктерін күрт шектейді, бұл қалыпты өмір сүру жағдайында да әртүрлі биохимиялық субстраттардың нақты тотығу дәрежесін арттыруға көмектеседі. Тотығу процестеріне күкірттің шамадан тыс тұтынылуы, ақуыздар құрамындағы азайтылған күкірт ресурсын сарқып, олардың одан әрі антиоксиданттық тұрақсыздығын тудырады және ПНС бар балалардың ағзасындағы "тотығу стрессінің" үдемелі механизмдерін көрсетеді. Зерттеудің негізгі тобында тиол қосылыстары, негізінен белоктар бос радикалдардың деструктивті әсеріне ұшырайды.. Осылайша, прооксидантты потенциалдың жоғарылауымен және антиоксиданттық белсенділігінің төмендеуімен байланысты "тотығу стрессі" параметрлерінің ауырлығы негізгі топтағы балалардағы пародонттағы қабынудың ауырлығына байланысты айтарлықтай артады.Про/антиоксиданттық жүйенің көрсеткіштерін талдау ПНС бар балалардағы пародонт ауруларының ауырлығымен тікелей байланысты екенін анықтады, бұл анықталған ауыткуларды антиоксидантты түзету қажеттілігін негіздеу деп санауға болады
- 1..Гуленко О.В., Фарапонова Е.А., Волобуев В.В., Быкова Н.И. Состояние перекисного окисления липидов при заболеваниях пародонта у детей с психоневрологическими нарушениями // Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. – 2014.№2.С.59-64;
- .Состояние про- и антиоксидантной систем смешанной слюны у подростков с зубочелюстными аномалиями / Х. Д. Джумаев, Б. Б. Аманов, С. О. Байрамов [и др.].// Молодой ученый. — 2021. — № 15 (357). — С. 39-42.
- .Трубка И. А. Биохимические показатели ротовой жидкости у детей школьного возраста при сочетанном течении кариеса и хронического генерализованного катарального гингивита под влиянием лечебнопрофилактического комплекса // Здоровье ребенка. — 2018-Т.13.№3.С.269–273
- .Стальная И. Д., Гаришвили Т. Г. Метод определения малонового диальдегида с помощью тиобарбитуровой кислоты. / В кн.: Современные методы в биохимии. М. — 1977. — С. 66–68.. 5.Торчинский Ю.М. Сера в белках. – М., 1977. – 302 с.