Другие статьи

Цель нашей работы - изучение аминокислотного и минерального состава травы чертополоха поникшего
2010

Слово «этика» произошло от греческого «ethos», что в переводе означает обычай, нрав. Нравы и обычаи наших предков и составляли их нравственность, общепринятые нормы поведения.
2010

Артериальная гипертензия (АГ) является важнейшей медико-социальной проблемой. У 30% взрослого населения развитых стран мира определяется повышенный уровень артериального давления (АД) и у 12-15 % - наблюдается стойкая артериальная гипертензия
2010

Целью нашего исследования явилось определение эффективности применения препарата «Гинолакт» для лечения ВД у беременных.
2010

Целью нашего исследования явилось изучение эффективности и безопасности препарата лазолван 30мг у амбулаторных больных с ХОБЛ.
2010

Деформирующий остеоартроз (ДОА) в настоящее время является наиболее распространенным дегенеративно-дистрофическим заболеванием суставов, которым страдают не менее 20% населения земного шара.
2010

Целью работы явилась оценка анальгетической эффективности препарата Кетанов (кеторолак трометамин), у хирургических больных в послеоперационном периоде и возможности уменьшения использования наркотических анальгетиков.
2010

Для более объективного подтверждения мембранно-стабилизирующего влияния карбамезапина и ламиктала нами оценивались перекисная и механическая стойкости эритроцитов у больных эпилепсией
2010

Нами было проведено клинико-нейропсихологическое обследование 250 больных с ХИСФ (работающих в фосфорном производстве Каратау-Жамбылской биогеохимической провинции)
2010


C использованием разработанных алгоритмов и моделей был произведен анализ ситуации в системе здравоохранения биогеохимической провинции. Рассчитаны интегрированные показатели здоровья
2010

Специфические особенности Каратау-Жамбылской биогеохимической провинции связаны с производством фосфорных минеральных удобрений.
2010

Денсаулық халықтың өмір сапасының индикаторы ретінде

Қазақстан Республикасындағы позитивті əлеуметтік өзгерістер заманауи əлемнің тенденцияларымен қатар келе жатыр, сонымен бірге, ұлттық жəне аймақтық ерекшеліктер сақталынған. Осы үрдістің маңызды факторлары мен негіздері Қазақстан Республикасы Елбасының кітабында айқындалған [1]. Қоғамдық құрылымда жүзеге асырылып жатқан өзгерістердің негізгі мақсаты – маңызды элементтерінің бірі қоғамдық денсаулық болатын халықтың өмір сапасын жоғарылату.

Қоғамдық денсаулық – адамдар əл-ауқатының физикалық, əлеуметтік-экономикалық, психологиялық жəне т.б. түрлерін қамтитын өзара байланысты элементтер мен құрылымдар негізінде қалыптасатын күрделі ашық жүйе. Қоғамдық денсаулық категориясын денсаулықтың негізгі ресурстары адамдардың табысы, тұрғын үй мəселесі, тамақтануы мен өмір салты екенін ескере отырып, жүйелі бағытта қарастыру керек. Сондықтан денсаулықты жақсарту осы компоненттердің, сонымен қатар, денсаулықты жақсартатын экономикалық, физикалық, əлеуметтік жəне мəдени ортаның шарттарының  тұрақтылығын талап етеді.

«Медицина əлеуметтануы» терминінің бірінші рет айқындалуын (1895 ж.) Ч.Мак-Интайр есімімен байланыстырады, дегенмен, денсаулық сақтаудың қоғамдағы орны туралы əлеуметтанулық талдау алғаш рет атақты саясаткер экономист У. Петтидің «Саяси арифметика» атты еңбегінде ұсынылған (1690 ж.).

Денсаулық пен сырқат туралы əлеуметтанулық концепциялардың ішінде ерекше маңыздылыққа жарты ғасыр бойы дамытылып келе жатқан рөлдік теория алады [2]. Медицина мен қоғамның, оның əлеуметтік институттарымен өзара байланысын, денсаулық сақтау жүйесінің дамуын əлеуметтік феномен ретінде интенсивті зерттеу тек   XX ғасырда дəрігер мен пациенттің арасындағы байланыстың əлеуметтік аспектілерін зерттеген Толкотта Парсонстың еңбектерінен кейін басталады. Оның рөлдік теориясында (1951-1958 жж.) еңбекке қабілетсіздік пен девиацияның парадигмалары «дəрігер мен пациент» жүйесінде қарастырылады. Т. Парсонс тек əлеуметтанулық немесе психологиялық бағыттарда емес, жүйелік бағытта, сонымен қатар, экономикалық бағытта өндіруші мен тұтынушы арасындағы айырбас ретінде зерттеді [3].

Атақты американдық психолог, қазіргі менеджменттің негізін салушыларының бірі  Абрахам Маслоу денсаулық мəселесін қарастыру кезінде, барлық дене жəне психоəлеуметтік мүмкіншіліктерді жүзеге асыру – өзіндік актуализациялану деп жазған, бірақ физикалық құрылым психикалық құрылым секілді «норма» жəне «денсаулық» түсініктеріне сəйкес келе бермейді [4].

Осылайша,  əлеуметтанулық  бағыт  бойынша «денсаулық» түсінігін қарастыру кезінде, оның екі түрлі сипаттамасын айқындаймыз. Біріншіден, қоршаған орта мен адам арасындағы үйлесімділік міндеттемесі. Осы үйлесімділікті түсінудің субъективті жəне объективті сипаттамасы бар. Біріншісі адамның жəне қоршаған ортаның субъективті бағалауымен байланысты. Əр түрлі авторлардың нəтижелері сəйкес келмеуі мүмкін: субъект өзін үйлесімді, дені сау тұлға ретінде қабылдауы мүмкін, ал қоршаған адамдар науқас жəне қалыпты емес,  жəне керісінше.

Денсаулықты түсінудің екіншісі қазіргі білімнің деңгейімен шеттелген «денсаулықтың» салыстырмалы күйімен байланысты. Себебі қалыпты генетикалық кодтың барлық элементтерін толық білгенде ғана салыстыру үшін үлгі пайда болады. Ол уақытқа дейін, соматикалық денсаулықтағы, мінез-құлықтағы ауытқулар (айқын көрінетіндерінен басқа) индивидуалдық ретінде қарастырылуы мүмкін.

Осыған  байланысты  Гоффманның стигматизация теориясы ерекше қызығушылықты туғызады. Осы теорияға сəйкес, сырқаттың немесе кемшіліктің болуы қоршаған ортаға проекцияланады жəне əлеуметтік өзара қарым-қатынаста көрінетін науқас адамға белгілі бір мінез-құлық ерекшеліктерді белгілейтін науқасқа деген ерекше қатынасты айқындайды [5].

Осылайша, «Абсолютті   сау адам бар ма?», – деген сауал туындайды. Мұның жауабы көбіне теріс. Əрбір адамның белгілі бір гендік кемшіліктері  болады,  ол  ауру  механизмін   жібереді.

Сонымен қатар, травмаға деген тұқымқуалаушылық бейімді айқындайтын зерттеулер мəлім.

Денсаулық жəне сырқатпен байланысты көптеген теориялар мен концепциялардың түрлілігін ескере отырып, Н.И. Скок оларды мынадай топтамаларға жіктеді: философиялық, əлеуметтік-биологиялық, биологиялық, əлеуметтанулық, əлеуметтік-психологиялық [6]. Əлеуметтік-философиялық жəне əлеуметтанулық бағыттар 1кестеде көрсетілген.

 1-кесте Денсаулық пен сырқат теорияларының топтамасы 

 Қазіргі уақытқа дейін «қоғамдық денсаулық» түсінігінің ортақ анықтамасы жоқ.

Бір топ зерттеушілер  қоғамдық денсаулықты «бір жағынан, жеке адамның индивидуалдық өмір ұзақтығын, екінші жағынан, жалпы қоғамның жəне оның үздіксіз, үйлесімді даму мүмкіншіліктері мен əлеуметтік-экономикалық дамуын сипаттайтын қоғамдық денсаулықтың индивидуалдық деңгейлерінің жиынтығы» ретінде қарастырады [7].

Екінші көзқарас бойынша, қоғамдық денсаулық бұл «биологиялық жəне абиотикалық шарттарға бейімделу деңгейін көрсететін, əлеуметтік факторлармен айқындалған, тарихи негізделген, индивидуалдықтан жоғары адамдардың іс-əрекетін ұйымдастыру нысаны. «Қоғамдық денсаулық» түсінігінің мазмұны бұл – өмір  салты  арқылы  трансформацияланған денсаулық сақтау саласындағы шынайы қоғамдық қатынастардың бірегей нысандағы бейнесі. Басқаша айтқанда, қоғамдық денсаулық əлеуметтік организм ретінде қоғамның жəне оның институтының, соның ішінде, денсаулық сақтау, нəтижесі» [8].

Осылайша, қоғамдық денсаулық күрделі əлеуметтік категория жəне көптеген факторлардың жүйелі есептемесі мен талдауын қажет етеді. «Қоғамдық денсаулық» категориясы мынадай əлеуметтанулық түсініктермен тығыз байланысты: «өмір салты», «өмір сапасы», «денсаулық сапасы» жəне т.б. Олардың көбі «өмір деңгейі» деген категорияға негізделеді.

Модельдік бағыт ғылыми зерттеулердің бағыттарын жүйелеуге жəне денсаулық күйінің динамикасының мүмкіншілікті өзгеру тенденцияларын болжауға мүмкіндік береді   (1-сурет).

 1-сурет. Дені сау адамның моделі

Денсаулық мəселесі жеке адамдар үшін өзекті мəселе жəне сонымен бірге, қоғамның көптеген ғылымдарының зерттеу нысаны. Əрбір мемлекеттің алға қойған негізгі мақсаттары дені сау ұрпақ қалыптастыру. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ə. Назарбаевтың «Қазақстан – 2030. Барлық қазақстандықтардың өсіпөркендеуі, қауіпсіздігі жəне əл-ауқатын жақсарту» атты Қазақстан халқына Жолдауында халықтың денсаулығын сақтау деңгейін жақсарту қажет екендігін айқындаған. Соңғы онжылдықтың ішінде елімізде жүргізіліп отырған денсаулық сақтау саласындағы саясат экономикалық жəне саяси трансформациялардың салдары болды, сонымен бірге, денсаулық сақтаудағы реформаларға көзқарас бірнеше  рет түбегейлі өзгерді.

Еліміздегі денсаулық сақтау саласындағы жағдайды талдай отырып, жалпы саланың күшті жақтары ретінде мыналарды атауға болады:

  • денсаулық сақтау саласын дамытудың нақты белгіленген басым бағыттары;
  • денсаулық сақтау саласын мемлекеттік қаржыландырудың айтарлықтай ұлғаюы;
  • ел халқының негізгі медициналық-демографиялық көрсеткіштерінің тұрақтануы мен жақсаруы, оның ішінде əлеуметтік мəні бар аурулар бойынша сырқаттанушылықтың төмендеуі;
  • денсаулық сақтау объектілерінің қалпына келтірілуі жəне жаңаларының салынуы;
  • емдеу-диагностикалық үрдіске жаңа медициналық технологиялардың енгізілуі;
  • ауылдық жерлердің медициналық ұйымдарында телемедициналық пункттердің болуы;
  • халықтың дəрілік заттарға қолжетімділігінің жақсаруы.

Əлсіз жақтары:

  • денсаулық сақтау ұйымдарының, əсіресе ауылдық аумақтарда қанағаттанарлықсыз материалдық-техникалық базасы;
  • мемлекеттің, жұмыс берушінің жəне азаматтың денсаулық сақтау үшін ортақ жауапкершілігінің жоқтығы;
  • өңірлерде жəне республикалық маңызы бар қалаларда ұсынылатын медициналық қызметтердің сапасындағы үлкен айырмашылық;
  • кардиохирургия, нейрохирургия, трансплантология, травматология, басқа да бірқатар мамандықтар бойынша кадрлар тапшылығы;
  • денсаулық сақтау жүйесінің, əсіресе ауылдық өңірлерде білікті кадрлармен нашар қамтамасыз етілуі;
  • ауылдық жерлердегі шалғай орналасқан елді мекендердегі, əсіресе халықтың əлеуметтік аз қамтылған топтарының медициналық қызметтерге қолжетімділігінің төмендігі;
  • денсаулық сақтау ұйымдарында əлеуметтік жұмыс жөніндегі мамандардың болмауы.

Халықтың денсаулығын жақсарту – мемлекеттік жəне индивидуалдық деңгейде шешілуді талап ететін маңызды мəселе. Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясаты салауатты өмір салтын  бұқараландыруға,  денсаулық саласында ұсынылатын қызметтердің сапасын жоғарылату жəне қолжетімділікті арттыруға бағытталған. Сонымен бірге, осы қызметтерді тұтынушылар оны алуға мүдделі болуы керек.

 

Әдебиеттер

  1. Назарбаев Н.А. Критическое десятилетие. – Алматы: Атамұра, 2003. – 240 с.
  2. Парсонс Т. О структуре социального действия. –М.: АНКО Проект, 2000. – 879 с.
  3. Маслоу А. Дальние пределы человеческой психики. – СПб.: Евразия, -430.
  4. Goffman E. Stigma: Notes of the Management of spoiled Identity. – USA.: N.G,1993. – 250
  5. Андреева Г.М., Донцов А.Н. и др. Социальная психология в современном мире. – М.: Аспект–Пресс, – 335 с.
  6. Скок Н.И. Социальная регуляция потенциала лиц с особыми потребностями. – Тюмень: Вектор Бук, 2004. -212 с.

Разделы знаний

Биология

Биология бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдарында жарияланған  ғылыми және тәжірибелі биология бойынша көптеген мақалалар мен баяндамаларды таба аласыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында қазіргі билогияның негіздері, тарихы,  зерттеу бағыттары мен ғылыми зерттеулердің нәтжелері және биология ғылымының басқа да бөлімдері жайлы толық анықтама береді.

Медицина

Совокупность наук о болезнях, их лечении и предупреждении.

Педагогика

Бұл бөлімде сіздер педагогика пәні бойынша көптеген тақырыптарға арналған мақалалар мен баяндамаларды таба аласыз. Бұл мақалалар сіздерге түрлі педагогика жайлы ғылыми жұмыстарды жазуға бағыт-бағдар бере отырып, жаңа ғылыми ашылымдар мен тәжірибелік зерттеулердің нәтижелерін танып-білуге көмектеседі.

Психология

Психология бөлімінде психология пәні, міндеттері мен мақсаттары, психикалық құбылыстардың пайда болу заңдылықтары, психология бөлімінің тармақтары, психология ғылымының пайда болу тарихы, қалыптасуы және психологияның басқа да тақырыбындағы қызықты мақалаларды таба аласыздар. 

Социология

 Бұл бөлімде социология немесе әлеуметтану ғылымы жайлы, қоғамның қалыптасуы, жұмыс істеуі және даму заңдылықтары туралы мақалалар қарастырылған. 

Тарих

Бұл бөлімде сіздер тарих ғылымының түрлі тақырыбына жазылған көптеген ғылыми мақалаларды таба аласыздар. Бұл мақалалар сіздерге рефераттар мен баяндамаларды жазуға көмектеседі.

Техникалық ғылымдар

Мұнда келесідей ғылыми мақалалар жарияланады: физика-математикалық , химиялық, гелогия-минерология, техникалық және гуманитарлық ғылымдардың өзекті  мәселелері, ғылыми конференциялардың, семинарлардың материалдары, ғылыми-техникалық комиссияның қағидалары, техникалық білімнің мәселелері.

Филология

 Бұл бөлімде филология пәні жайлы, филологияның түрлі тақырыбына жазылған мақалалардың жиынтығы қарастырылған. 

Философия

Қазақстанның ғылыми журналдарында жарияланған  философия пәні бойынша ғылыми мақалалар. Бұл бөлімде қоғам тану жайлы көзқарастар, сонымен қатар қазақ халқының ұлы тұлғаларының философиялық көзқарастары келтірілген.

Халықаралық қатынастар

Халықаралық  қатынастар  бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында халықаралық қатынастарды дамытудың жолдары мен оларды дамытудағы негізгі алғышарттарды қарастырады. Халықаралық экономикалық қатынастардың мемлекетті дамытудағы ролі мен маңызын ашып көрсетеді.  Мұнда сіздер халықаралық қатынастар, сыртқы экономикалық саясат тақырыбы бойынша көптеген материалдарды таба аласыздар.  

Экология

Экология

Экономика

Экономика бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында материалдық игіліктерді өндіру, айырбастау, бөлу және тұтыну үрдісі кезінде адамдар арасында пайда болатын өндірістік қатынастарды дамытудың жолдарын қарастырады.  Мұнда сіздер экономика, экономикалық теория тақырыбы бойынша көптеген материалдарды таба аласыздар.  

Құқық

Құқық бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында құқық туралы жалпы түсінікті ашады, құқықтық қоғамның қалыптасып дамуы жайлы және оның маңызын қарастырады. Мұнда сіздер құқық пәні тақырыбында жазылған көптеген материалдарды таба аласыздар.